Канцэптуальны аналіз часопіса "Студэнцкая думка"

Змест Уводзіны….……… …… 1. Часопіс “Студэнцкая думка” 1925 – 1935 гг. 1.1. Сітуацыя ў Заходняй Беларусі… …………4-5 1.2. Віленская “Студэнцкая думка”… 6-9 2. “Студэнцкая думка” часоў Перабудовы 1. Феномен Перабудовы… 10-11 2.2. “Студэнцкая думка” напрыканцы 80-х-пачатку 90-х………… 12-13 3. “Студэнцкая думка” канца 90-х – 2000-х 1. Грамадска-палітычнае жыццё з 90-х і да нашага часу…………14-2. Папяровы часопіс да 2005 года… 16-21 3.3.

Multimedia СМІ CDMAG… 22-23 Заключэнне… …24 Дадатак 1…… … … 25 Дадатак 2….…26-29 Спіс літаратуры… 30-31 Уводзіны Моладзевая прэса Беларусы – прэса надзвычай заняпалая і неразвітая. Дадзены факт мяне, маладую асобую і студэнтку журфака, не можа не кранаць. Мною было праведзена сацыялагічнае даследаванне на тэму “стаўленне студэнтаў г.

Мінска да беларускіх моладзевых друкаваных і інтэрнэт (онлайн) СМІ” , у выніку якога высветлілася, што ў Беларусі няма НІВОДНАГА насамрэч уплывовага, насамрэч запатрабаванага і масавага выдання для моладзевай аўдыторыі. Я студэнтка. Менавіта таму мной было абранае менавіта моладзевае

СМІ “Студэнцкая думка”, якое, на мой погляд, адрозніваецца ад іншых студэнцкіх выданняў Беларусі, мае даволі цікавую гісторыю і выходзіла ў свет у розныя эпохі. Аб’ект майго даследавання – “Студэнцкая думка” 1924 -1935 гг.; часоў Перабудовы; з 1998 і па наш час. Мэта – зрабіць канцэптуальны аналіз выдання. Задачы - адзначыць асноўныя адрозненні між рознымі перыядамі выдання; паназіраць, як рэаліі, характарыстыкі,

патрэбы часу адлюстроўваліся на старонках часопіса, на ягоным лёсе; вызначыць, што цікава студэнцкай аўдыторыі ў розныя часы і на цяперашні момант; зрабіць пэўныя высновы для сваёй далейшай журналісцкай дзейнасці, якая, спадзяюся, будзе працягвацца. 1.Часопіс “Студэнцкая думка” 1924 -1935 гадоў. 1.1. Сітуацыя ў Заходняй Беларусі У 1921 годзе частка тэрыторыі Беларусі адыходзіць да Польшчы (Гэта былі наступныя паветы:

Берасцейскі, Беластоцкі, Сакольскі, Гарадзенскі, Ваўкавыскі, Пружанскі, Кобрынскі, Слонімскі, Баранавіцкі, Косаўскі, Пінскі, Стаўпецкі, Наваградскі, Нясвіжскі, Лідскі, Шчучынскі, Ашмянскі, Маладзечанскі, Вілейскі, Браслаўскі, Пастаўскі, Дзіснейскі і Глыбоцкі). Палякі называюць

Заходнюю Беларусь “усходнія крэсы (ускраіна) Польшчы” і ўспрымаюць беларускую тэрыторыю як крыніцу таннай сыравіны, рабочай сілы і рынак збыту для польскай прамысловасці. Вільня, аднак, была палітычным і культурным цэнтрам Заходняй Беларусі, яе неафіцыйнай сталіцай. Тут знаходзіліся сядзібы ўсіх беларускіх палітычных

і грамадскіх арганізацый, працавала беларуская гімназія, беларускі музей, шэраг навуковых і культурна-асветных установаў, рэдакцыі газет і часопісаў. Выходзілі сельскагаспадарчы часопіс “Саха”, дзіцячы часопісы “Заранка”, “Пралескі”, моладзевы “Шлях моладзі”, гумарыстычны “Авадзень” і інш. У Вільні “сярод беларускай студэнцкай моладзі беларускую працу праводзіў Беларускі Студэнцкі Саюз і Таварыства Прыяцеляў

Беларусаведы. Яны ладзілі рэфераты, дыскусіі, канцэрты, прадстаўленні, экскурсіі”. [24; 192] Менавіта Беларускі Студэнцкі Саюз выдаваў часопіс “Студэнцкая думка”. Але ж становішча Заходняй Беларусі ўвесь час змянялася да горшага, і напярэдадні другой сусветнай вайны колькасць культурна-асветніцкіх установаў у выніку шавіністычнае палітыкі польскіх уладаў значна зменшылася. Жорсткія захады робяць польскія

ўлады па ліквідацыі беларускай мовы. Пачалося з забароны рабіць беларускія прадстаўленні, лекцыі, курсы. Далей – ліквідавалі гурткі і бібліятэкі. “Беларускаму Студэнцкаму Саюзу забаронена было ладзіць лекцыі на правінцыі і беларускія канцэрты ў Вільні, а ягоным сябрам насіць шапкі і значкі свае беларускае студэнцкае арганізацыі”. [24;193 ]

За выпісванне і чытанне беларускіх газет даваліся штрафы альбо біццё, пошта папросту не аддавала перыядычныя выданні падпішчыкам.Часопіс “Студэнцкая думка” заўважае на сваіх старонках, што цяжка цяпер моладзі з яе крохкай, яшчэ не аформленай псіхікай. Тагачасную сітуацыю апісвае так: “Пасьля вайны і рэвалюцыі на Усходзе, пасьля падзелу Беларусі дужэйшымі суседзямі, пасьля патаптаньня імі найсьвяцейшага Ідэалу нашага народу – моладзь апынулася

ў стане страшэннае духовае дэпрэсіі” [ 1; 4] Такім чынам, у 20-я - 30-я гады на тэрыторыі Заходняй Беларусі панаваў прыгнёт над беларускай культурай, ініцыятывы беларусаў падаўляліся. 1.2. Віленская “Студэнцкая думка” “Студэнцкая думка”, грамадска-навуковы і літаратурны часопіс беларускага студэнцтва, выходзіў у Вільні. З 1924 па 1935 год з’яўляецца 15 нумароў. Сярэдні аб’ём выдання – 30 старонак.

У 20-я – 30-я гады студэнты Савецкай Беларусі навучаліся ў Беларускім дзяржаўным універсітэце, Сельска-Гаспадарчай Акадэміі ў Горы-Горках. Другім жа беларускім студэнскім асяродкам была Заходняя Беларусь – у прыватнасці, Вільня. За мяжой – Польшча (а ў першую чаргу Варшава); Прага, дзе утварылася славутае на той час “Аб’яднанне

Беларускіх Студэнскіх Арганізацыяў”; Рыга. “Студэнцкая думка” выходзіць нерэгулярна. У рубрыцы “Хроніка” у №3(4) чытаем: “Па загаду п.Камісара Ураду на м.Вільню сканфіскаваны №2(3) “Студэнцкая думка” ” [2 ; 31]. Акрамя гэтага, існуюць фінансавыя праблемы, часопіс падтрымліваецца ахвяраваннямі. У 25-26 гадах “Студэнцкая думка” друкуе рэкламу украінскіх

СМІ. № 1 распачынаецца вершам В.Курачыцкага: “Ідзі па дарозе і цернямі ўсланай; І болю ня чуй, а ідзі бязустанна! … Ідзі, ня спыняйся а дойдзеш да мэты, Ня будуць ахвярай працоўныя леты Твае! Так ідзі, Беларускі Народзе! Да свету, свабоды! Бач! – Сонца ўсходзе ” [ 1;1] Верш досыць паказальны для

ўсіх далейшых нумароў “Студэнцкай думкі”. Як бачым, часопіс ставіць сваёй мэтай падштурхоўваць да развіцця, дзеяння беларускую моладзь, не забывацца пра нацыянальную свядомасць: “Так ідзі, Беларускі Народзе!” Насуперак правілам арфаграфіі, гэтыя словы аўтар піша з вялікай літары: маўляў, не забывайцеся на годнасць, гонар нацыянальныя! Звернемся да праграмнага артыкула ў №1, які яшчэ больш выразна акрэслівае пазіцыю, адлюстраваную

ў вершы В. Курачыцкага. “ … Значыцца ў нашай працы мы ня будзем кіравацца партыйнасьцяй… … Студэнская думка прадстаўляе агульны ідэйны кірунак адраджэнскае беларускае моладзі, а дзеля гэтага пры яе пасярэдніцтве ўся сьвядомая беларуская моладзь, ад студэнта высокае школы да малапісьменнага вясковага хлопца ці дзяўчыны, мае прыняць учасьце ў нацыянальнай беларускай працы, ў асьведамленьні сваіх несьвядомых братоў і сёстраў, арганізацыі

і г.д.” [ 1; 2-3] “Студэнцкая думка” не здрадзіць сабе і гэтай пазіцыі будзе прытрымлівацца да самага апошняга нумару, 1935 года. Гонар за сваю нацыянальнасць, адраджэнне Беларусі – гэтым прасякнуты шматлікія тэксты на самыя розныя тэмы. У артыкуле “Што чытаць па беларуску?” аўтар Язэп Сьветазар сцвярджае: “Наагул трэба адзначыць што,

паміж славянамі мы не апошнія!” [1; 25] Альбо з’яўляецца такая навіна: “У Менску студэнты-беларусы выдалі часопісь “Белорусскій Студент” – парасейску! Шчыра пажадаем братом менскім наступныя № № выдаваць ужо на матчынай мове” [2; 31] Беларускі дзяржаўны універсітэт узгадваецца толькі аднойчы. Маючы цвёрдую нацыянальную пазіцыю, “Студэнцкая думка” не задаволеная

БДУ. У №2 (9) ёсць артыкул “Труды Белорусского Государственного университета”: “Кожны, хто прачытае гэтыя вучоныя, універсітэцкія запіскі, прываблены й заінтрыгаваны іх галосным назовам будзе глыбока разачараваны: нідзе, ні ў адным артыкуле ён ня знойдзе тэмы, якая хоць чым-небудзь зачапіла-б Беларусь” [4; 27] І яшчэ адзіны цікавы факт у прыведзеным вышэй артыкуле: беларускіх студэнтаў у

БДУ ў 1928 годзе было ўсяго 29 %. Свой уклад унесла “Студэнцкая думка” у збор беларускіх народных твораў: часопіс не толькі грамадска-палітычны, але і літаратурны. У № 1 (2) чытаем: “Душа народу, яго погляды, перакананьні, яго мудрасьць вабліча ягонае як ведама, заўсёды найбольш ярка і поўна выліваецца ў яго запраўдных творах, г.зн. песьнях, казках, легэндах, байках, прыказках і г.п.” Па просьбе часопіса ў рэдакцыю прыходзіць сабраны чытачамі фальклор.

Напрыклад, народныя песні са слоў Любы М. у № 3 (4) У часопісе ёсць як крытычныя, літаратуразнаўчыя артыкулы, так і арыгінальныя літаратурныя творы. З арыгінальных - перклады А. Салагуба, Лермантава, вершы Арсеньевай, Каруся Каганца, Купалы, знакамітая паэма Міцкевіча “Дзяды” і невядомыя аўтары –

М. Васілёк, М. Тулейка, NN. Літаратуразнаўчыя артыкулы – “Вільня ў беларускай літэратуры” у №5 (6), агляд творчасці М.Чарота у №1 (11)… Напрыканцы 20-х становіцца заўважна, што ў часопісе ўсе меней літаратуры, а болей месца аддаецца на асвятленне дзейнасці студэнцкіх суполак. Па нешматлікіх фота можна зрабіць выснову, што студэнты пачатку дваццатага стагоддзя значна адрозніваліся

па ўзросце ад сённяшніх. Тыя студэнты – ўжо дарослыя мужчыны і жанчыны. У часопісе закранаецца жыццё Віленскага універсітэта, беларускіх студэнтаў у Польшчы і Празе. Напрыканцы 20-х з’яўляецца рубрыка “Студэнцкае жыццё”, дзе друкуецца шэраг нататак пра падзеі ў студэнцкім руху. Унікальную гістарычную інфармацыю пра студэнцтва змяшчае артыкул Ст. Станкевіча “Гісторыя

Беларускага Студэнцкага Руху” у № 3 (10) і нарыс “З жыцця беларускага студэнцтва на чужыне” А. Клімовіча у №1(8) Студэнцкая тэма цесна пераплецена з тэмай эміграцыі. “Злая доля, што сотні цэлыя беларускай моладзі выгнала далёка ўпрочкі дзеля здабываньня асьветы…” [4; 18] У № 3 (4) ёсць верш аўтара пад псеўданімам Сумны (!) “Студэнт на чужыне” : “ … І ён у чужыне апынуўся, Ды шчасця ўжо і тут няма, Бо

ў Беларусі ён радзіўся, А без яе ўвесь сьвет турма”. [3 ; 24] Змяшчаліся ў “Студэнцкай думцы” і сур’ёзныя навуковыя тэксты: “Дыялектыка і лёгіка” Ю.Пляханава, “Паходжаньне, старадаўнія весткі і антрапалёгічныя адзнакі Беларусаў” Міколы Ільяшэвіча… У №4 (5) разбор артыкула прафесара Карскага пра беларускую мову, у якім сцвярджаецца, што беларуская

мова, як “самародная, самастойная і незалежная” існуе. Яшчэ раз падкрэслім, што шматлікія тэксты часопіса прасякнуты ідэяй пра нацыянальную годнасць. На пасадах галоўнага рэдактара-выдаўца знаходзіліся наступныя асобы – Адольф Зянюк, Ігнат Гаголінскі, Янка Шутовіч, Мікалай Шкілёнак, М. Якімец З 1924 да 1935 год адбываецца заканамерная эвалюцыя часопіса.

У апошніх нумарах размяшчаюцца карціны беларускага мастака П.Сергіевіча. У №1(12) упершыню вокладка становіцца ілюстраванай. Пачынаючы з №3(4), з’яўляецца фота. У №1(12) новы крок у шыхтоўцы: робяцца калонкі. У №3(14) назва часопіса і змест дублююцца на англійскай мове, у №1 (15) – на польскай. Як бачым, часопіс пашырыў сваю аўдыторыю. “Студэнцкая думка” – унікальнае моладзевае выданне 20-х – 30-х

гадоў, што ставіла сваёй мэтай развіццё нацыянальнай самасвядомасці. Сапраўды беларускае, яно цвёрда прытрымлівалася сваёй пазіцыі да самага канца і, наперакор нялёгкай сітуацыі ў Заходняй Беларусі, смела выкрыквала: “Так ідзі, Беларускі Народзе!” 2.“Студэнцкая думка” часоў Перабудовы 2.1. Феномен Перабудовы “Перабудова. Галоснасьць.

Праўда пра Леніна й Сталіна, Курапаты й Чарнобыль. Гісторыя й экалёгія… 70-гадовы камуністычны міт у сьвядомасьці юнага пакаленьня рухнуў за лічаныя месяцы. Яшчэ ў разгар перабудовы, у 1988, больш за 75% падлеткаў былі ўпэўненыя, што “Ленін – самы выбітны чалавек усіх часоў і народаў” але ўжо напрыканцы 1989 г. “савецкімі людзьмі” сябе лічылі толькі 20% зь

іх. … Нацыянальныя пачуцьці, якія ўвесь час праблісквалі ў фаерверках канца 80-х, натуральна ўпісваліся ў кантэкст пераменаў, і таксама ўспрымаліся юнай хваляй як належнае. Калі напачатку зьявы беларускага руху выглядалі хіба што мілымі дробязямі, дык чым далей, тым усё важней для гэтых дзяцей рабілася незалежнасьць і беларушчына”. [25; 16 ] Вось такі погляд у палітыка

Павала Севярынца, не пазбаўлены, вядома, пэўнай суб’ектыўнасці. Апытанне, праведзенае ў сярэдзіне 1993 года Інстытутам Працы і беларускай службай “Грамадская думка”, высветліла, што галоўнымі эмоцыямі моладзі першай паловы 90-х былі наступныя: - надзея (36,7 %) - спакой (22%) - упэўненасць (13%) - абыякавасць (10,3 %) - крыўда (7,2 %) - безвыходнасць (5,2 %) Рэформа палітычнай сістэмы распачалася

ў 1988 годзе. Каб пашырыць унутрыпартыйную дэмакратыю, уводзяцца выбары на альтэрнатыўнай аснове. Аднак падчас жнівеньскага путчу КПБ паказвае, што ўжо няздольная падтрымліваць прагрэсіўныя пераўтварэнні ў грамадстве. 25 жніўня 1991 года Вярхоўны Савет прыпыніў дзейнасць партыі. 25 жніўня 1991 года Вярхоўны Савет БССР прыняў пакет рашэнняў аб незалежнасці, палітычнай

і эканамічнай самастойнасці Беларусі. Дэкларацыя аб дзяржаўнай незалежнасці ператварылася ў канстытуцыйны закон. У Беларусі распачаўся новы этап развіцця. Яшчэ ў 1990 годзе быў прыняты закон СССР аб грамадскіх арганізацыях. Згодна з ім, грамадзяне малі права засноўваць суполкі і партыі. Аднак закон спазніўся, бо гурткі па вывучэнні культуры, спадчыны

і інш. пачалі стварацца значна раней. Палітычная партыя Народны фронт “Адраджэнне” быў заснаваны ў 1989 годзе. А вось некаторыя прыклады моладзевых суполак, колькасць якіх павялічвалася хуткасна (вядома, моладзі ўласціва злучацца па інтарэсах!): “Зьніч”, культурна-асветніцкая суполка пры Мінскім інстытуце культуры; Канфедэрацыя беларускіх суполак, незалежнае, грамадска-палітычнае згуртаванне

моладзі; Задзіночанне беларускіх студэнтаў, створанае пры Сацыял-Дэмакратычнай Грамадзе; “Чырвоны Жонд”, анархісцкая суполка, што ператварала палітыку ў гумарыстычны перформанс, Партыя Аматараў Піва, сугучная “Жонду”… Факт стварэння суполак і аб’яднанняў быў паказальным: ён сведчыў пра дэмакратычнасць у грамадстве, стварэнне плюралізму меркаванняў. 2.2. “Студэнцкая думка” напрыканцы 80-х – пачатку 90-х

У 1988 годзе згуртаванне “Сьвітанак”, што існавала пры Беларускім тэхналагічным інстытуце, аднаўляе віленскую “Студэнцкую думку”, толькі цяпер у Мінску. (Натуральна, што кожнае згуртаванне, кожная суполка мела сваё выданне). У адрозненні ад віленскай, гэтая “Студэнцкая думка” пазіцыянуе сябе як грамадска-палітычны ды культуралагічны часопіс. У №1 мінскія студэнты паведамляюць, што “адчуваюць сябе нашчадкам1 тых барацьб1тоў-студэнтаў,

як1я ў варунках заняволенай буржуазнай Польшчаю Заходняй Беларус1 будз1л1 заспаную нацыянальную сьвядомасьць беларусаў” . [9; 1] У рэдакцыйны склад уваходзілі А.Гуркоў, А.Кавальчук, Г.Аніськова, А.Трусаў, С.Ладуцька, Ф.Швайбовіч, І.Міхно, С.Вітушка, З.Вайцяховіч, Г.Барвенава, А.Рагуля,

А.Сабаленка, У.Селядцоў і інш. Цікава, што №2 і №3 быў прафінансаваны беларускім паэтам Анатолем Сысом. У №1 з’яўляецца артыкул Алеся Гуркова “Здавайма іспыты па-беларуску!” Увогуле, у чосопісе перыядычна размяшчаюцца артыкулы на “беларускамоўную тэматыку”: “Беларускі іменьнік”, складзены Альгердам Пакалюбовічам, “Матар’ялы да трасянка-беларускага слоўніка”, руска-беларускі слоўнічак турыстычнай лексікі … Як бачым, адна з задач часопіса – дапамагчы моладзі

вывучыць беларускую мову і распачаць размаўляць на ёй у паўсядзённасці. У “Студэнцкай думцы” 80-х – 90-х значна меней літаратуры, чым у віленскай. (Зрэшты, часопіс ужо і не пазіцыянуе сябе як літаратурны) Але, напрыклад, да №4 дадаецца кніжачка-самвыдат “Вандэя навыварат”. У №1 за люты 1992 года - вершы Уладзіміра Жылкі, Максіма Багдановіча, Сокалава-Воюша. Тут шмат артыкулаў інфармацыйнага кшталту: нататкі пра дзейнасць літсуполкі

“Тутэйшыя”, “Першыя крокі Задзіночання беларускіх студэнтаў”… Ці, напрыклад, праэкт беларусізацыі Беларускага тэхналагічнага інстытуту. З больш сур’ёзных артыкулаў – працы Ермаловіча, Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека. Апошняе падказвае, што каштоўнасці часопіса – усведамленне ўласнай годнасці, сваіх правоў і сваёй свабоды. Ды, зрэшты, гэтыя каштоўнасці былі характэрныя для гадоў

Перабудовы. Колькасць студэнцкіх суполак увесь час павялічвалася. Да стварэння “Студэнцкай думкі” далучаецца гурток “Крывічы” Педагагічнага інстытута. Затым часопіс выдаецца Задзіночаннем беларускіх студэнтаў. А ЗБС існаваў у Мінску, Магілёве, Брэсце і іншых абласных гарадах. Часопіс распаўсюджваецца, такім чынам, па ўсёй Беларусі

і мае тыраж 5000 (Раней жа колькасць асобнікаў увогуле не ўказвалася). Варта адзначыць, што часопіс рабіўся не журналістамі, а студэнтамі. (Самымі рознымі – і тэхнічнай ВНУ таксама). У артыкулах ёсць малады энтузіязм, але далёка не заўжды цікавы стыль і прафесіяналізм. Такім чынам, “Студэнцкая думка” канца 80-х – пачатку 90-х працягвае традыцыі віленскага часопісу. Выданне прапагандуе каштоўнасць роднай мовы

і роднай культуры. 3. “Студэнцкая думка” канца 90-х – 2000 –х. 3.1.Грамадска-палітычнае жыццё з 90-х і да нашага часу. У 1994 годзе прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь быў абраны Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка, палітыка якога, натуральна, вызначыла далейшыя падзеі ў грамадска-палітычным жыцці. У 2001 годзе Прэзідэнт абіраецца на другі тэрмін, у 2006 – на трэці.

14 траўня 1995 года прайшоў Рэферэндум, што зрабіў рускую мову другой дзяржаўнай. Навіны на Першым нацыянальным канале тэлебачання пачынаюць агучвацца на рускай мове. Калі ў 1996 годзе па-беларуску навучалася 33 % школьнікаў, то цяпер, у 2008 годзе, 20,9 %. Развіваецца беларускі Інтэрнэт, традыцыйныя выданні пачынаюць губляюць чытачоў. У 1999 быў створаны папулярны партал tut.by. Сеціва робіць жыццё яшчэ больш хуткім, дае новыя мажлівасці

для мас-медыя, змяняе дзейнасць журналістаў. У 2003 годзе Задзіночанне беларускіх студэнтаў, адну з найбольш буйных недзяржаўных студэнцкіх суполак, пазбаўляюць рэгістрацыі. З’яўляецца дзяржаўнае моладзевае аб’яднанне БРСМ. Змены адбываюцца і ў сістэме вышэйшай адукацыі. Павялічваецца колькасць месцаў на факультэце журналістыкі, там адчыняюцца новыя спецыяльнасці.

У 2004 годзе быў зачынены унікальны для Беларусі Еўрапейскі гуманітарны універсітэт, але ў 2005 годзе ён пераязжае ў Вільню і набірае беларускіх студэнтаў. Развіваецца беларускае заканадаўства. 1995 годзе быў зацверджаны “Закон аб друку і іншых сродках масавай інфармацыі”, у 1998 прымаецца другая рэдакцыя юрыдычнага дакумента. Шэраг папяровых выданняў знікаюць з шапікаў Белсаюздруку: з прычын эканамічнай немэтазгоднасці, падзення

тыражоў, пазбаўлення рэгістрацыі альбо адмістрацыйнага ціску з боку ўладаў. Гэта літаратурна-мастацкі часопіс “Маладосць”, моладзевая “Музыкальная газета”, апазіцыйныя “Навінкі”, “Наша ніва”, “Народная воля”, “Салідарнасць”… На рынку з’яўляецца гарадская газета “Минский курьер”, «Обозреватель», адчыняюцца тэлеканалы «ЛАД” і “СТВ”. Такім чынам, недзе мы назіраем рэгрэс, а недзе – прагрэс.

3.2. Папяровы часопіс да 2005 года У 1998 годзе Задзіночанне беларускіх студэнтаў зноў аднаўляе часопіс, ужо на якасна іншай аснове, годнай паперы: канец 90-х, аднак. Галоўны рэдактар – І. Віданава, пазначаны наклад – 299 асобнікаў. Наклад з 2000 года – 2000 асобнікаў. У часопіс пісалі Вітаўт Мартыненка, Віктар Мухін, Ілля Глыбоўскі, Андрусь

Белавокі, Ігар Вуглік… Дадатковы прыбытак прыносіла рэклама, хаця, падчас на рускай мове: рыштунак для турызму і спорту альбо лучшая косметика. Звернемся да праграмнага артыкула ў №1 за 1998 год, дзе часопіс акрэслівае свае мэты і напрамкі дзейнасці: “На старонках гэтага выданьня мы будзем шукаць магчымасьці для самарэалізацыі асобы як у навучальнай сфэры, так і ў прасторы грамадзскай актыўнасьці.

Мы будзем знаёміць Вас з рознымі сыстэмамі вышэйшай адукацыі, якія існуюць ў сьвеце, з праблемамі і дасягненьнямі дзяржаўных і недзяржаўных ВНУ”.[ 13;1 ] У адпаведнасці з акрэсленымі напрамкамі, у 1998 годзе ў часопісе друкавалася праграма грантаў на 1998-1999 годы, інфармацыя пра палітычную кар’еру ў Бельгіі, размеркаванне студэнтаў, артыкул пра

ESIB (нацыянальныя студэнцкія саюзы ў Еўропе), новы офіс Задзіночаньня беларускіх студэнтаў, платнае навучанне, правы і абавязкі пры працаўладкаванні, а яшчэ - артыкулы пра вандроўкі. У адрозненні ад віленскай “СД” і “СД” часоў Перабудовы зусім малы акцэнт робіцца на нацыянальнае пытанне: відаць, часы змяніліся. Шмат інфармацыі пра навучанне за мяжой: адсюль можна зрабіць выснову, што стваральнікі

часопіса жадалі, каб беларусы адчулі сябе часткай Еўропы. Яшчэ журналісты “Студэнцкай думкі” – за дэмакратычную Беларусь, як можна заўважыць па некаторых артыкулах. У матэрыяле “Міты і рэальнасць “трэцяга сэктару” “ заўважаецца, што грамадскія аб’яднанні (а “СД” выдавалася ЗБСам) спрыяюць дэмакратычнасці грамадства. З 1999 года часопіс становіцца каляровым, выдаецца на глянцавай

паперы. Варта адзначыць, што вокладкі – надзвычай яркіх колераў. Часопіс моладзевы, а маладыя не любяць шэрань. Змяняецца і тэматыка выдання. Да артыкулаў на студэнцкую тэму дадаюцца артыкулы па самых розных пытаннях: псіхалагічныя парады, карысныя для маладога чалавека, культурніцкая тэматыка, зноў жа – вандроўкі. Выходзіць серыя матэрыялаў пра газеты, якія сімпатычныя часопісу.

Тут ужо праяўляецца нацыянальная пазіцыя: журналісты выдання заўважаюць толькі беларускамоўную прэсу. Яны аналізуюць газету “Звязда”, “Навінкі”, “Наша ніва”. Нацыянальная пазіцыя з’яўляецца і пры напісанні артыкула пра Казіміра Малевіча: робіцца акцэнт на тым, што мастак быў беларусам-каталіком. У 2000 годзе на старонках выдання з’яўляецца новы для “Студэнцкай думкі” жанр – рэцэнзія.

Музычныя рэцэнзіі – спачатку на альтэрнатыўную еўрапейскую музыку, потым і на беларускую. Рэцэнзіі на літаратурныя творы. На мой погляд, гэта сведчанне таго, што выданне развівалася. Бо рэцэнзія – няпросты аналітычны жанр. “Студэнцкая думка” канца 90-х вымалёўвае свой ідэал студэнцтва (у прынцыпе, гэты ідэал сугучны папярэднім “Студэнцкім думкам”). Студэнт, на думку стваральнікаў часопіса, мусіць быць актыўным.

Навучэнка гістарычнага факультэта Наталля Арлова піша артыкул “Студэнты на барыкадах” пра хваляванні ў Парыжы ў 1968. Матэрыял Ірыны Кароль “Шэры таксама колер” – пра пасіўнасць беларускіх студэнтаў. У 2001 годзе сурэдактарам “Студэнцкай думкі” становіцца Сяргей Сахараў. Мікола Шакель, таксама сурэдактар, паведамляе: “Калі прыйшоў Сахараў, мы пачалі рабіць папсовы часопіс”. [29; index.pl?theme=nn/2004/20&article=sh akielj ]

Эвалюцыя працягваецца, часопіс не стаіць на месцы, часопіс змяняецца. Час вымагае новых пасад: у “Студэнцкай думкі” ужо ёсць арт-дырэктар, офіс-менеджэр. Цяпер ён пазіцыянуе сябе як "суб'ектыўнае выданне для нахабных і разумных маладых людзей 16-25 год". У часопіс у гэты час пісалі Марыйка Мартысевіч, Аркадзь Гвер, Макс Агееў, Алеся

Серада… Дызайн становіцца ўсё болей альтэрнатыўным. Тэмы – моладзевая субкультура, альтэрнатыўная музыка, кіно, ўсемагчымыя мерапрыемствы, літаратура… “Студэнцкая думка”, на мой погляд, прыклад таго, як адказна журналіст мусіць ставіцца да выбару тэму, не ленавацца быць арыгінальным. Многія з тэм, якія закранала “Студэнцкая думка” (асабліва позні перыяд,

200-я), больш не закранаў ніхто ў Беларусі. Сквоты, анархісцкая акцыя Food not Bombs, Hospitality Club… Артыкулы пачынаюць пісацца ў куды больш самабытным стылі. №1 за 2003 распачынаецца так: “Ведаеш, даўно хацеў сказаць: мы – сынтэтычныя людзі. … Сынтэтыка пачалася, калі твая матка ўпершыню нацягнула капронавыя калготкі. … І калі табе ўсё яшчэ хочацца натуральных пахаў, тэатру замест галівудзкіх блёкбастэраў

і сэксу бязь лятэксу, паспрабуй час ад часу зьмяняць сынтэз аналізам, лічбавы гук аналягавым, а мясцовы джын-тонік – сокам. Варта быць натуральным”. [18 ; 2003 ] Спецыфічнымі, экперыментальнымі становяцца загалоўкі. “Дзе сьпіс дзеў?” – так называецца матэрыял Аркадзя Гвера пра крадзеж сярод моладзі ў №10 за 2005 год. “ХАБА-ХАБА. Каму даць, каму даць, каму голаву зламаць?” – артыкул

Шуры Лепель пра хабар выкладчыкам. (Заўважым, што менавіта нефармальна Шура, а не Аляксандра, напрыклад. Часопіс для моладзі!) “ «Мова мусіць быць арганічнай. Таму мова «CD» набліжана да жывой, вулічнай», — кажа Сяргей Сахараў , рэдактар «Студэнцкай думкі». «CD» штонумар уводзіць у мову дзясяткі раней не ўжываных словаў. Часопіс, напрыклад, актыўна запазычвае для беларускай мовы з ангельскай. «Адно зь першых

слоў, якія мы прыдумалі, — кажа Сахараў, — «клабэліці». З ангельскага «клюбная эліта». Стварылі слова адмыслова для верасьнёўскага нумару за 2002 год. Ён быў прысьвечаны клюбнай культуры. Тады нам здавалася, што клабэліці — крутыя, але калі б пісалі пра тое ж сёньня… Стаўленьне было б дакладна іншым. Сюды ж дадаў бы слова «клабэрша» — дзяўчынка, якая сэнсам свайго жыцьця бачыць бадзяньне па клюбах»”.

[29;index.pl?theme=nn/2004/20&articl e=CD] Мова “Студэнцкай думкі” 2000-х – гэта англіцызмы, слэнг, размоўная лексіка ледзь не ў кожным сказе. Тусіць, студык, унівэр, забугорны ўнівэр, прыкольна, рэмэйкі, тупіць, трындзючы яшчык, рэбрэндзіцца, гаўняць… Гэтыя словы могуць прывабіць пэўны моладзевы асяродак. І, улючваючы тое, што часопіс – беларускамоўны, зрабіць родную мову сучаснай, моднай.

А на думку некаторых кансерватыўных асобаў – засмеціць лексіку. Сяргей Сахараў кажа пра часопіс: “Мы ідзем на крок наперад. «CD» — гэта не андэрграунд, а авангард беларускага прарыву”. [30;online/?a=con&b_id=571&c_id= 6757] Святлана Курс піша:“Канцэпцыя «СтуДумкі» — «шэры глянец». «СD» — ці яна табе ідзе, ці скандалізуе цябе або выклікае пагарду — прымушае прызнаць: гэта новае, такога раней не бывала.

Нешта нябачанае сярод белмоўных выданьняў. Нічога супольнага з традыцыйнай «роднай старонкай» etc. «СD» адрозьніваецца таксама ад глянцу часопісаў тыпу «Мэнз Хелс». «СD» хаваецца пад абалонкай глямуру і моцна косіць пад глямур. Але гэта «разумны глямур», калі форма ад аднаго, а зьмест і IQ — з прэтэнзіяй на зусім іншае”. [30; index.pl?theme=nn/2004/20&article=sh akielj ]

У 2003 годзе часопіс пазбаўляюць рэгістрацыі. “Студэнцкая думка” выходзіць цяпер накладам 299 асобнікаў. Сяргей Сахараў кажа ў інтэрв’ю ў 2004 годзе: “З Задзіночаннем беларускіх студэнтаў цікавая сітуацыя: улады яго зачынілі, але ліквідацыя належным чынам завершана не была. Два гады мы валэндаемся без заснавальніка. Калі мы пачалі перарэгістроўвацца на новага заснавальніка, выявілася, што дакументы, апрача мноства іншых інстанцый, трэба скіроўваць адукацыйнай камісіі

Мінскага гарвыканкама. Яна мусіла зрабіць нейкую экспертызу нашага выдання і даць заключэнне. А яны высветлілі, што, аказваецца, у Беларусі і так «шмат моладзевых і дзіцячых выданняў», нашая сетка распаўсюду «не ўяўляецца цікавай» — нейкім клеркам ці іхным босам, не ведаю, — і мы не ахопліваем усёй моладзі дый яшчэ парушаем «маральна-этычныя нормы беларускай моладзі».

Па шчырасці, нам начхаць. Ёсць рамкі гульні, калі гэтыя рамкі перастаўляюцца і пашыраюцца па прыхамаці нейкага чыноўніка, мы не абавязаныя з гэтым лічыцца. Мы сябе пазіцыянуем яклюдзі са здаровым Розумам”. [28;online/?a=con&b_id=571&c_id= 6757] 15 лістапада 2005 года часопіс канфіскуюць з крамаў. “17/11/2005, 17:45 ЧАСОПІС CD / “СТУДЭНЦКАЯ ДУМКА” ЗАРАЗНЫ гэта падстава! “Теперь “Студэнцкая

Думка” запрещена,” - с такими словами 15 ноября в модных магазинах и бутиках Минска сотрудники милиции изымали бесплатный (free) молодежный журнал. С сотрудников магазинов, в которых распространялся CD, была взята расписка о том, что они больше не будут распространять этот журнал. Никто не может толком сказать, что произошло”. Такое поўнае трагізму паведамленьне даслалі на электронны

адрас CD / “Студэнцкай Думкі” ананімныя зычліўцы … Як паведамляюць відавочцы, фанатычна адданыя сваёй справе людзі ў форме і безь яе нават рызыкавалі здароўем, абы сканфіскаваць часопіс, надрукаваны, як яны казалі, “вельмі шкоднай фарбай”. Сваім жа чытачам і прыхільнікам нагадваем: для вас CD была і ёсьць free. У інтэрнэт-фармаце, у фармаце оф-лайну – гэта няважна.

Тут і так усё зразумела: STAY FREE – і будзе нам шчасьце!” [27; articles/index.php?t=3id=531&id=294 ] Вось так і скончылася гісторыя папяровага часопісу “Студэнцкая думка”. Часопіс 1998 года – выданне з даволі традыцыйным стылем, якое прапагандавала, аднак, еўропейскія каштоўнасці. Часопіс 2005 мае экперэментальны для Беларусі дызайн, вельмі альтэрнатыўную моладзевую мову. 3.3. Multimedia СМІ CDMAG. З 2006 года выданне трансфармуецца

ў унікальны для Беларусі фармат мультымедыя і выходзіць на CD (на 1 альбо на 2). Распаўсюджваецца бясплатна, праз пошту, праз пэўныя крамы альбо праз моладзевыя вечарыны. (Мяркую, пры падрымцы еўрапейскіх грантаў для развіцця нацыянальнай культуры) Мультымедыя – гэта флэш-анімацыя, традыцыйны тэкст, відэа-сюжэты, аўдыё-запісы. Журналісты выдання, як сапраўдная моладзь, ідуць наперадзе.

Стыль мовы – такі ж моладзевы і альтэрнатыўны, як быў часопісе. Кожны CD мае дызайн, не падобны да папярэдняга, няма нумарацыі, журналісты захоўваюць сваю ананімнасць, каб пазбавіцца лішніх праблемаў. Безумоўна, з такім фарматам чытач-глядач прывязаны да камп’ютара. Але ж аўдыторыя – гэта моладзь, студэнцтва, сярод якога пераважная большасць – карыстальнікі камп’ютара. Кожны нумар выдання – гэта пэўная тэматыка. “CDMAG.

34. Music up” прысвечаны беларускай музыцы, “Eco/ a side” – экалагічнаму ладу жыцця, “Celluloid” – моладзеваму DIY-кіно, ролікам і мульцікам. На вокладцы “Celluloid”а чытаем : “Калі твой тата здымаў аматарскія кіношкі на васьмімілімэтровую стужку, яго, напэўна, лічылі самым прасунутым на раёне. … У эпоху new media тое, што ты паўсюль ходзіш з лічбавай камерай і здымаеш кіношку, ма(дэ)люеш у 2D і 3D, можа зьдзівіць хіба што 82-гадовую

Сьцяпанаўну зь вёскі Малыя Драчкі. “Маладыя, канцэптуальныя і прыкольныя” кіношнікі і аніматары, калі верыць рэкляме лічбавай тэхнікі, літаральна валяюцца пад нагамі” [22; Celluloid]. З гэтай прадмовы да “Celluloid”а можна зрабіць шэраг высноваў. CDMAG не толькі прагрэсіўны ў дызайне, але ж і закранае з’явы ў беларускім грамадстве самыя найноўшыя. З гэтага тэксту можна зразумець, на якую аўдыторыю разлічана

СМІ. Гэта тая моладзь, якая не баіцца новага, творчая альбо з інтарэсам да найсучаснейшай творчасці. Акрамя гэтага, згодна з прыведзеным вышэй тэкстам, можна вызначыць, што ўяўляе пэўны, магчыма, найбольш прагрэсіўны ў некатоых аспектах моладзевы асяродак Беларусі. Маючы доступ да Інтэрнэта і тэхнікі – камп’ютара, лічбавага фотапарата, камеры – яны пішуць графаманскія опусы, а падчас і сапраўдныя літаратурныя творы

ў LiveJournal, шмат фатаграфуюць і робяць калажы ў FotoShop’е. Такім чынам, CDMAG працягвае традыцыі часопіса “Студэнцкая думка”: закранае тыя ж моладзевыя альтэрнатыўныя тэмы, з тым жа слэнгам і англіцызмамі, але ў новым фармаце мультымедыя. Заключэнне “Студэнцкая думка” – адно з самых старэйшых моладзевых выданняў Беларусі. У Заходняй Беларусі, а затым падчас Перабудовы часопіс прытрымліваўся выразных нацыянальных

пазіцыяў, што было характэрна для таго часу. У перыяд канца 90-х – 2000-х СМІ адыходзіць ад строгай беларускай нацыянальнай накіраванасці. Ён пазіцыяную Беларусь як частку Еўропы, пачынае эксперыментаваць з мовай, вылучаецца альтэрнатыўнымі і неардынарнымі тэмамі. З 2006 года выходзіць у прагрэсіўным фармаце мультымедыя. “Студэнцкая думка”, уводзячы ў беларускую мову шмат слэнгу і англіцызмаў, робіць мову больш сучаснай

і цікавай для моладзі, на думку адных. На думку іншых, засмечвае лексікон. На дадзены момант CDMAG - самае незвычайнае, але ж немасавае моладзевае выданне Беларусі. Дадатак 1. У сацыялагічным даследаванні “Стаўленне студэнтаў г. Мінска да беларускіх моладзевых друкаваных і інтэрнэт (онлайн) СМІ” прынялі ўдзел 88 беларускіх студэнтаў. Большасць рэспандэнтаў (62,2%) на пытанне аб рэгулярным

чытанні СМІ не здолелі прыгадаць ніякіх СМІ ці прызналіся ў тым, што нічога рэгулярна не чытаюць. Пад рэгулярнасцю разумелася чытанне прэсы мінімум раз на месяц. Цікава, што сярод адказаў можна ўбачыць толькі адно папяровае дзяржаўнае выданне, якое лічыцца моладзевым і менавіта як на моладзевае выданне з бюджэту краіны ідуць грошы на яго развіццё. Гэта газета "Переходный возраст", якую па выніках аптыння чытае 4,1

%. У спіс таксама трапіла 1 газета, якую згодна з аўдыторыяй можна лічыць моладзевым выданнем. Гэта “Виртуальныя радости", якія чытаюцца 2,4 % рэспандэнтаў. Такім чынам, толькі 6,9 % аўдыторыі рэгулярна чытае папяровыя моладзевыя выданні. Гэта жахлівы адсотак кажа аб адсутнасці ў нашай краіне якога больш-менш уплывовага моладзевага СМІ. Таксама рэспандэнты мелі магчымасць назваць інтэрнэт

СМІ, якімі яны рэгульрна карыстаюцца. Іх агульны працэнт большы, чым у друкаваных СМІ (27.4 % супраць 10,4 %). Але інтэрнэт-СМІ, якія пазыцыянуюць сябе як моладзевыя, усё роўна чытаюць мала (6,9 %). Пераможца тут партал generation.by, які чытаюць столькі ж, колькі і "Переходный возраст" (4,1 %.). Цікавым з’яўляецца факт наяўнасці ў адказах выданняў, якія маюць шырэйшую, чым проста моладзь, аўдыторыю.

Некаторыі з іх абсалютна не разлічваюць на студэнцтва, што адлюстроўваецца і на іх рэкламнай палітыке. І дарэмна. Бо 14.9 % мінскіх студэнтаў лічыць навінны партал Tut.by моладзевымі. Да таго ж, гэта самы папулярны беларускі інтэрнэт рэсурс. Дадатак 2. Некаторыя выбітныя журналісты “Студэнцкай думкі” 1924 – 1935 гг. Шкілёнак Мікалай Дзеяч беларускага нацыянальна-дэмакратычнага

Адраджэння. Юрыст, публіцыст Заходняй Беларусі, намеснік старшыні БЦР. У 1946 годзе быў схоплены "смершам" у Польшчы і расстраляны. Станкевіч Станіслаў Беларускі грамадска-культурны дзеяч, паэт, выдавец.Актыўна дзейнічаў у заходнебеларускім руху. У 1926 годзе адкрыў уласную беларускую кнігарню ў Вільні, якая дзейнічала да вайны. Удзельнічаў у выданні беларускага адрыўнога календара, беларускіх

кніг. Восенню 1945 году рэпрэсаваны савецкімі ўладамі і высланы ў канцлагер у Пермскую вобласць. На радзіму вярнуўся ў 1954 годзе. Выйшлі зборнікі ягоных вершаў “Сьмех ня грэх” (Вільня, 1926) і “З майго ваконца” (Вільня, 1928). Пра яго жыццёвы лёс выйшла ў 2000 годзе ў Вільні кніжка ягонай дачкі Мар'яны Русак “Лявонава доля”.

Шутовіч Янка Рэдагаваў пэрыёдыкі “Студэнцкая думка” і “Шлях моладзі”, выдаваў часопіс “Калосьсе”. Займаў пасаду дырэктара Віленскага беларускага музею. Калі, у 1941 годзе, над найкаштоўнейшымі экспанатамі навісла пагроза вывазу ў Нямеччыну, яму ўдалося перахаваць іх у сутарэнні касцёлу святога Міхала пад апекай ксяндза Адама Станкевіча. Перабудова “Гуркоў

Алесь (11.08.1965 Менск), адзін з актыўных удзельнікаў незалежнага выдавецкага і моладзевага рухаў у другой палове 1980-х. Арганізатар і кіраўнік нефармальнае моладзевае суполкі «Сьвітанак» Беларускага тэхналягічнага інстытуту, выдавец і рэдактар газэты «Студэнцкая думка» (1988-1989), адзін з заснавальнікаў і выдаўцоў газэты «Свабода» (1990).

Браў актыўны ўдзел у акцыях беларускага моладзевага руху, арганізацыі «Мартыралёг Беларусі» і БНФ «Адраджэньне», дапамагаў іншым суполкам наладзіць выпуск самвыдату. Сябра БНФ ад 1988. Падчас вучобы быў пад спагнаньнямі з боку адміністрацыі інстытуту, выклікаўся ў пракуратуру для «субяседваньня». Пасьля 1991 адышоў ад палітычнай дзейнасьці”. [31;153671.html] “

Трусаў Алег (07.08.1954, Мсьціслаў), гісторык, археоляг, палітычны дзеяч Беларусі, адзін з заснавальнікаў Беларускага Народнага Фронту (1989) і адроджанай Беларускай Сацыял-Дэмакратычнай Грамады (1991, 1998). У 1989 Т. быў адным з заснавальнікаў Таварыства Беларускай Мовы (з чэрвеня 1997 - першы намесьнік старшыні

Рэспубліканскай рады ТБМ). Т аўтар больш 150 навуковых публікацыяў, сярод якіх некалькі манаграфіяў. Акрамя палітычнай і навуковай дзейнасьці, Т. актыўна ўдзельнічае ў грамадзкім жыцьці Беларусі: узначальвае таварыства «Беларусь-Гішпанія», з 1999 - старшыня Рэспубліканскай рады ТБМ, доўгі час быў сябрам Рады Згуртаваньня Беларусаў Сьвету «Бацькаўшчына».

Уваходзіць у склад рэдкалегіяў газэты «Наша Слова» і часопісу «Беларуская Мінуўшчына» ”. [31;153715.html] “Вітушка Сяргей (Сяржук Дзінь-Дзілевіч; 1965, мяст. Чысьць Маладэчанскага р-ну Менскай вобл.), адзін зь лідараў беларускага дэмакратычнага руху моладзі напрыканцы 1980-х. З 1986 - актывіст клюбу «Талака», з 1987 - нязьменны старшыня клюбу «Талака», каардынатар

Канфэдэрацыі беларускіх суполак. З 1988 - у БНФ. Стала займаўся каардынацыяй і арганізацыяй моладзевага руху, кіраваў правядзеньнем шматлікіх акцыяў, у прыватнасьці - мітынгам на Верхнім горадзе ў Менску зімою 1987 супраць будаўніцтва мэтрапалітэна пад гістарычным цэнтрам гораду, Вальным Соймам беларускіх суполак зімою 1988, экалягічных маршаў па Прыпяці і Дзьвіне. Як кіраўнік клюбу «Талака», рэгулярна ладзіў масавыя мерапрыемствы, найперш - фальклёрныя

моладзевыя сьвяты (Купальле, Каляды, Гуканьне Вясны), талокі наТраецкім прадмесьці, Верхнім горадзе ў Менску. Уваходзіў у ініцыятыўную групу Аргкамітэту БНФ, браў удзел у Першым зьездзе БНФ у Вільні. Актор самадзейнага тэатру «Золак»; найбольш значная роля - Васіль Вецер («Маці ўрагану» паводле п'есы Ў.Караткевіча).

Аўтар шэрагу публікацыяў па праблемах моладзевага руху, аховы помнікаў краязнаўства («Мастацтва Беларусі», «ЛіМ», «Голас Радзімы», «Чырвоная Змена», «Навіны БНФ», «Брук»). Знаходзіўся пад адміністратыўнымі пакараньнямі, тэндэнцыйна крытыкаваўся ў камуністычным друку («Политический собеседник», «Вечерний Минск», «Советская Белоруссия», «Звязда») за палітычную й культурніцкую дзейнасьць.

З 1991 стала жыве ў Вільні, працуе настаўнікам у беларускай гімназіі (СШ № 64)”. [ 31;153666.html ] З 1998 па нашы дні Марыйка Мартысевіч Перакладчыца, журналістка, пісьменніца. Аўтарка мастацкай кніжкі “Цмокі лятуць на нераст” Вітаўт Мартыненка Музычны крытык, аўтар ( разам з Анатолем Мельгуём) кнігі музычных рэцэнзій “222 альбомы беларускага року”.

Спіс літаратуры Перыядычныя выданні 1.Студэнцкая думка. №1 – 1924 2.Студэнцкая думка. №1(2) – 5 (6) – 1925 3.Студэнцкая думка. №1(7) – 1926 4.Студэнцкая думка. №1(8) – 3(10) – 1928 5.Студэнцкая думка. №1(11) – 1929 6.Студэнцкая думка. №1(12) – 1930 7.Студэнцкая думка. №3(14) – 1930 8.Студэнцкая думка. №1(15) – 1935 9.Студэнцкая думка. №1 – 1988 10.Студэнцкая думка. №2 -10 – 1989 11.Студэнцкая думка. №2-6 – 1990 12.Студэнцкая думка. №1 – 1992 13.Студэнцкая думка. №1 -

3 – 1998 14.Студэнцкая думка. № 2 – 1999 15.Студэнцкая думка. №1 -4 – 2000 16.Студэнцкая думка. №5 – 2001 17.Студэнцкая думка. №6 - 2002 18.Студэнцкая думка. №1 - 2003 19. Студэнцкая думка. №4 – 2004 20.Студэнцкая думка №3 - 2005 21.CDMAG. 34. Music up 22.CDMAG. Celluloid 23.CDMAG. Eco/ a side Навуковая літаратура 24. Дапаможнік па гісторыі

Беларусі для паступаючых у вышэйшыя навучальныя ўстановы. / Пад рэдакцыяй А.Г. Каханоўскага, Ю.Л. Казакова, У.А. Сосны, П.А. Лойкі, В.І. Менькоўскага. Мн.: НКФЭкаперспектыва”, 1995 24. Найдзюк, Я Касяк, І. Беларусь учора і сяньня. Мн.: “Навука і тэхніка”,1993 Публіцыстыка 25. Севярынец,

П. Пакаленьне маладога фронту. Мн 2004 Інтэрнэт-рэсурсы 26. www. bel.ehu.lt 27. www.dzedzich.org 28.www.library.cjes.ru 29.www.mi.by 30.www.nn.by 31.www.slounik.org 32. www.pakutniki.narod.ru