МiнiстэрстваАдукацыiРэспублiкiБеларусь
Беларускi ДзяржаỹныУнiверсiтэт
Геаграфiчныфакультэт
Курсавая работа (рэферат)
по прадмету гiсторыi
тэма рэферата:
Другаясусветная вайна, яе прычыны, характар, вопыт iỹрокi
Мiнск2010
Уступ
Другаясусветная вайна, якая пачалася 1 верасня 1939 г., усё далей адыходзіць у глыбінюгісторыі. Ужо сёння 2/3 насельніцтва зямнога шара складаюць людзі, якія нарадзілісяі выраслі ў пасляваенныя гады. Таму надзвычай важна, каб падрастаючыя пакаленніведалі праўду аб тым, як і чаму ўзнікла вайна, якія сілы вінаватыя ў яе развязванні.
Выяўленнесапраўднай карціны другой сусветнай вайны, прычын яе ўзнікнення дыктуецца яшчэ ітым, што за апошнія гады ў свет выйшла шмат кніг, кінафільмаў, у якіх многія пытаннівайны, ролі Савецкага Саюза ў дасягненні перамогі часам падаюцца павярхоўна, тэндэнцыйна.
Прычыны, перадумовы, характар вайны
сусветнай вайнафашысцкая агрэсія
Па-першае, несправядлівасць Версальска-Вашынгтонскай сістэмы паставіламногія народы ў зневажальнае становішча, спрыяла прыходу да ўлады сіл, якія імкнулісяда рэваншу, новага перадзелу свету. У найбольшай ступені гэта праявілася ў палітыцыГерманіі, Італіі, Японіі. Яны і сталі падпальшчыкамі вайны.
Па-другое, эканамічны крызіс 30-х гадоў абвастрыла супярэчнасціпаміж краінамі свету, што пазбавіла іх магчымасці аб'яднаць высілкі ў барацьбе зазахаванне міру. Усю сістэму бяспекі, створаную ў 20-я гады, быў разбураны.
Па-трэцяе, развязванню вайны спрыяла палітыка урадаў Англіі іФранцыі, накіравана на «супакаенне» агрэсара, а таксама "ізаляцыя"ЗША, якія, прыняўшы закон аб нейтралітэту, фактычна самаўхілілі сябе ад уплыву наразвіццё падзей у свеце.
Па-чацвёртае, не апошнюю ролю ўразвязванні вайны згуляў СССР,які, падпісаўшы пакт аб ненападзе з Германіяйі сакрэтны пратакол да яго (аб падзелесфер ўплыву ва Усходняй Еўропе), адкрыўшлях Германіі для нападу на Польшчу.
Агрэсіўныя дзяржавы імкнуліся пашырэнне ўласных тэрыторый, заваёварынкаў збутку і крыніц сыравіны. Агалоўная іх мэта — заваёва сусветнага панавання.З іх боку вайна была несправядлівай і захопніцкай. Для краін, якія падвергнулісяагрэсіі і якія былі акупаваныя, вайна была справядлівай і вызваленчай. Найбольшскладана вызначыць характар вайны ў адносінах да СССР. У перыяд з 17 верасня 1939г па 22 чэрвеня1941 ён сам выступаў у ролі агрэсара, далучыўшы да сябе значныя тэрыторыі,якія належалі ў той час Польшчы, Румыніі, Фінляндыі, а таксама Прыбалтыку (Эстонія,Латвія, Літва). Але пасля нападу Нямеччыны СССР вынес на сабе асноўны цяжар барацьбыз нацысцкай Германіяй і для яго вайна набыла справядлівага характару. Яе па правеназвалі Вялікай Айчыннай вайной.Перыядызацыя Другой сусветнай вайны
І.1 верасні 1939 — 19 Лістапада 1942 (Ад нападу Германіі на Польшчу ў пачатку савецкагаконтрнаступлення ў бітве пад Сталінградам). Стратэгічная ініцыятыва належыць агрэсіўнымдзяржавам. Германія, Італія, Японія і іх саюзнікі здолелі авалодаць значнымі тэрыторыяміў Эўропе, Афрыцы, Азіі, Акіяніі. У той жа час адбываецца фарміраванне антыгітлераўскайкааліцыя (вядучую ролю ў ёй ігралі ЗША, Великобритария і СССР) -аб'яднанне дзяржаў,якое стала наперешкоди агрэсіўным планах.
II.19 ЛІСТАПАД 1942 — 9 мая 1945 (Ад пачатку савецкага контрнаступлення пад Сталінградамда завяршэння разгромунацысцкай Германіі). Стратэгічная ініцыятыва цалкам пераходзіцьда краін антыгітлераўскай кааліцыі, войскі якіх разграмілі войскі Германіі і яесаюзнікаў у Еўропе і прымусілі іх адступіць. На Ціхаакіянскім тэатры вайско выхдзеянняўвойскі антыгітлераўскай кааліцыі ўшчыльную наблізіліся да Японіі, пераламаўшы ходвайны ў сваю карысць.
III.9 мая 1945 — 2 верасні 1945 года (Ад капітуляцыі Германіі да капітуляцыі Японіі)Завяршэнне вайны на Ціхімакіяне і разгром мілітарысцкай Японіі. Канец Другой сусветнайвайны.Пачатак вайны. Напад на Польшчу (аперацыя «Вайс»)
Другаясусветная вайна пачалася з нападу нацысцкай Германіі на Польшу. Польшча лепш падыходзілідля выпрабавання на практыцы стратэгіі «маланкавай вайны» («Бліцкрыг»)- вайны, поспех у які меркавалася дасягнуць хуткімі дзеяннямі, захапіўшы суперніказнянацку,не даўшы яму апамятацца і арганізаваць эфектыўнае супраціў. Сумесны польска-нямецкиймяжу распасціраўся на 1750 міль i, папрызнаннем спецыялістаў, абараніць яго не маглані адна армія свету, паколькі супернік мог пачаць наступ у любым месцы зь любоганапрамкі. Сур'ёзных абарончых збудаванняў i натуральных перашкод на польска-нямецкайграніцы практычна не існавала.
Панямецкаму плане «Вайс», зацверджанаму яшчэ ў красавіку 1939 г., стратэгічнаезасяроджванне і разгортванне нямецкіх войскаў завершыцца 25 жніўня, але наступленнебыло адкладзена звыяўленую Англіяй гатоўнасць выступіць на баку Польшчы i нерiшучiстьІталіі.
Усягона польскай мяжы вермахт (войскі нацысцкай Германіі) засяродзіў больш за 50 з 75наяўных уяго дывізій колькасцю 1500000 чал.
Нямецкімвойскам супраць стаяла польскае войска, якая налічвала больш за 1 млн. салдат iафіцэраў, але якая мела мала танкаў, самалётаў, гармат.
Давайны таксама рыхтаваўся і Савецкі Саюз, якому згодна з таемнаму пратаколу адыходзілатэрыторыя Польшчы да г. Вісла. Ўварванне нямецкіх войскаў на тэрыторыю Польшчы пачалося1 верасня 1939 г, яму папярэднічала правакацыя гітлераўцаў у памежным мястэчку Глейвиц.
31жнівень 1939 г а 20.00 спецыяльна падрыхтаваны гестапа атрад з крымінальных злачынцаў,пераапрануты ў польскую форму, здзейсніў напад на радыёстанцыю нямецкага памежнагамястэчка Глейвиц. Пасля яе «захоп» перад мікрафонам было зроблена некалькі стрэлаўі адзін з тых, хто нападаў, што ведаў польскі мова, зачытаў заяву, сэнс якой складаўсяў тым, што «прыйшоў час вайны Польшчы супраць Германіі «. Затым пачалася перастрэлказ атрадам паліцыі, атачыў станцыю. Каб замесці сляды гэтай правакацыі, усё яе ўдзельнікібылі расстраляныя па загадзе Гітлера.
Ужоў першыя дні наступу арганізаваны супраціў польскай арміі было зламана. Да 8 верасняяе галоўныя сілы былі разгромленыя, нягледзячы на адчайнае супраціўленне. Значнаяіх частка апынулася ўпамяшканні або была захоплена ў палон. Супраціў аказвалі толькіармія Кутшеба, што абаранялі варшаўскі кірунак, i сталічны гарнізон. Гераічнай старонкайпольскай гісторыі стала абарона паўвострава Вестэрплатэ, гарадоў Варшавы, Кракава,Гдинi.
17верасня, калі крах Польшчы стаў ужо відавочным, а польскі ўрад пакінуў краіну, польскуюмяжу перайшлі савецкія войскі. Для ажыццяўлення ўварвання ў Польшчу былі створаныдва фронту Украінскі і Беларускі. Па патрабаванню Гітлера Чырвоная армія фарсіраванапрасоўвалася ў напрамку Коломыи — Косава, каб перасекчы адыходзяць польскім салдатамi бежанцам дарогу ў Румынію. Пасля 12-дзённага маршу і кароткіх баёў знекаторыміпольскімі часткамі (камандаванне польскай арміяй аддало загад непярэчыць ) Чырвонаяармія выйшла на Заходні Буг і Сян, дзе і спынілася.
Адпаведнадамоўленасцяў, дасягнутымі на перамовах 23 Жнівень 1939 i зафіксаваны ў таемнымпратаколе, нямецкая камандавання адвялі свае войскі за демаркацiйну лінію (Лінія,размяжоўваюць) ад Львоў і Брэста. Перад тым у Брэсце, Гродна, Ковелiі Пiнську адбылісясумесныя парады войскаў-пераможцаў (нямецкіх і савецкіх).
Вынікамагрэсіі Германіі і СССР стала заключэнне паміж намі 28 верасня ў Маскве Дагаворааб дружбе і мяжы ітаемныя пратаколы аб падзеле сфер уплыву i супрацоўніцтва паміждзвюма дзяржавамі. Гэты дагавор зафіксаваў падзел Польшчы і ўдакладніў лінію савецка-германскаймяжы. Па дамоўленасці яна была перасунуць на ўсход па параўнанні з умовамі сакрэтнагапратакола ад 23 жніўня 1939 і праходзіла прыкладна па этнаграфічным межы пражыванняпалякаў, з аднаго боку, украінскі, беларусаў з другога («Лінія Керзона»). Зямліз чыста польскім насельніцтвам засталіся ў складзе Германіі, а наўзамен СССР атрымаўу сваю сферу ў плыву Літву. Такім чынам, да Германіі адышло 48,6% тэрыторыі і 69,9%яе насельнiцтва, а ў СССР 51,4%тэрыторыі і 30,1% насельніцтва.
Нягледзячына ўсю злачыннасць i адмоўныя бакі гэтага раздзялення незалежнай дзяржавы паміждвума таталітарнымі рэжымамі, гэты факт меў i адну станоўчую рысу — нарэшце дзвечасткі брацкіх народаў, Украінскі i беларускага, — аб'ядналіся ў адзіныя рэспублікі,хоць i у рамках антынароднага сталінскага рэпрэсіўнага рэжыму. Такія змены дазволілісавецкаму кіраўніцтву называць агрэсію і падзел Польшчы як «вызваленчы паход»дзеляўз'яднання Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі адпаведна з УССР іБССР. Яны таксамасьведчылі пра нежаданьне савецкага кіраўніцтва даваць падстава Ангельшчыны і Францыіда абвяшчэння вайны СССР, так як Чырвоная армія гэтак і неперасекла «Лінію Керзона",якую самі ангельцы вызначылі як аптымальны савецка-польскую мяжу, яшчэ ў 1919 г.
Зновым раздзелам Польшчы звязаны яшчэ адно злачынства сталінізму. Падчас наступуЧырвонай арміі быў узяты у палонкаля 250 тыс. польскіх вайскоўцаў, з якіх значнаячастку салдаті сяржантаў была адпушчаная, іншая — дэпартаваная у аддаленыя раёныСССР. Афіцэры, каля 20 тыс., былі заключаныя ў лагерах паблізу Казельск, у Старабельскім,Осташкове. Дзве траціны зняволеных былі афіцэры запасу — лекары, інжынеры, настаўнікі,пісьменнікі, грамадскія дзеячы, якія надзелі ваенную форму пасля нападу Германіі.Гэта была інтэлектуальная эліта польскага грамадства. У красавіку 1940 15 тыс. былознішчана НКВД пад Смаленскам (Катынь) і Харкавам.«Дзіўная вайна „
3Верасень Англія, а пасля за ёй і Францыя, пасля дарэмных спроб схіліць Гітлера стацьна шлях перамоў i вывесці войскі з тэрыторыі Польшчы і акупаванай часткі Чэхаславакііабвясцілі Германіі вайну. Аднак пераходзіць ў наступ саюзнікі не спяшаліся. Перыядвайны паміж 3 верасня 1939 і 10 мая 1940 дастаў назву “дзіўнайвайны »,бо, фармальна абвясціўшы вайну, ні адна бок яе фактычна не вяла.
Французскіявойскі адседжваліся за «лініяй Мажыно» (110дывізій), да якіх сталі прыбывацьяшчэ і ангельскія девизии, нямецкія – па «Лініяй Зикфрида» (23 дывізіі). Да захадуад бельгійскіх мяжы саюзнікі будавалі новую лінію ўмацаванняў да самага Паўночнагамора. Не жадаючы ўцягвацца ў затяжнi крывавыя баі, як гэта было ў гады Першай сусветнайвайны, саюзнікі прыступілі да блакады Германіі і СССР і ажыццяўлення рэйдаў бамбавікоўна прамысловыя цэнтры Германіі.
Адразупасля разгрому Польшчы Гітлер загадаў генералаў вермахта рыхтавацца да неадкладнаганаступу на Захадзе. Аднак, нават сабраўшы ўсе свае войскі нямецкая армія саступаласаюзнікам. Для перамогі трэба было нестандартнае рашэнне. І такі план быў распрацаваны.У яго аснову зноў быў пакладзены стратэгію «бликригу». На змену мадэрнізаваным планаШлиффена штаб распрацаваў план наступу праз Ардэнская цясніну на стыку межаў Бельгіі-Люксембурга- Францыі ў абыход «Лініі Мажiно» з поўначы і выхадам ўдарных танкавыхгруп ў раён Кале — Дзюнкерк. Гэты план («Грюн») атрымаў вобразную назву «удар сярпом»- ён меў адрэзаць, акружыць і зничиты групоўкі саюзнікаў на паўночным флангу. Далейударныя групы мелі павярнуць на поўдзень, выйшаўшы ў тыл частках, які абараняў«лінію Мажыно». Рэалізацыю гэтага плана было адкладзенае на вясны 1940 г.Напад СССР на Фінляндыю («Зімовая вайна»)
Тымчасам баявыя дзеянні ўспыхнулі на Поўначы Еўропы паміж СССР і Фінляндыяй. Доўгічас паміж двума краінамі вяліся перамовы, у ходзе якіх Савецкі Саюз патрабаваў зфінскай боку саступіць у яго карысць значнымі тэрыторыямі ў раёне Ленінграда (цяперСанкт-Пецярбург) і узбярэжжам фінскай заліва ў абмен на болотистi і лiсистi тэрыторыінапоўначы, што ніяк не кампенсавала страту Выбарга i стратэгічна важнай абароннай«Лініі Маннергейма» — сыстэмы фінскай абароны, пабудаванай ў1927-1939гг Урад Фінляндыі не пагадзіўся на гэтую прапанову.
Надосвітку 30 лістапада1939 вялікія сілы савецкіх войскаў перайшлі ў наступ на фінскуюармію, займала памежныя ўмацаванні.
Наступусавецкіх войскаў папярэднічаў інцыдэнт на граніцы. Натэрыторыі савецкай пагранзаставыразарваўся цяжкі снарад, прыляцеў невядома адкуль. Загінула некалькі пагранічніау.Савецкі бок абвінаваціла ў гэтым фінаў. Аднак фіны сваю датычнасьць адмаўлялі, сцвярджаючы,што ў іх няма на адлегласці стрэлу падобных прылад. Але для савецкага боку гэтаўжо было ўсё роўна. Падстава да вайны было знойдзена.
Групоўкасавецкіх войскаў налічвала 240 тыс. чалавек, 1915 гармат розных калібраў, 1131 танкі 967 баявых самалётаў. 140000. Фінская армія мела на сваім ўзбраенні 400 гармат,60 танкаў i 270 самалётаў.
Здавалася,што лёс Фінляндыі ўжо вырашан. На тэрыторыі СССР нават была створана будучыню ўрадсавецкай Фінляндыі — урад А. Куусiнена (так званы«Урад Терiокi»), з якімСталін заключыў дагавор аб ўзаема дапамогі. Але здарылася непрадказальна. Невялікаяфінская армія здолела стрымаць першы магутны ўдар інават нанесла паражэнне некаторымсавецкім частках. Сьнежня 30 наступ савецкіх войскаў спыніўся. Сталін ужыў жорсткіхметадаў для навядзення парадку ў войсках. Пачаліся жорсткія бамбардзіроўкі фінскіхгарадоў. Бесперапынным струменемна фронт паступала новае ўзбраенне і рыштунак, войскі.
МаленькаяФінляндыя фактычна апынулася сам-насам з магутным агрэсарам. Англія і Францыя абмяжоўвалісятолькі заклікамі працягваць супраціў i абяцаннямі падарваць на поўначы дэсант. Аднаксупраць гэтага была Нарвегія. Яе ўрад не хацеў парушаць нейтралітэт i прапускацьпраз сваю тэрыторыю войскі саюзнікаў. На дапамогу Фінляндыі узбраеннем i добраахвотнікаміпрыйшла Швецыя. Германія выказала гатоўнасць аказаць дапамогу СССР i нават сталана перешкодi Італіі якая хацела накіраваць у Фінляндыі эшалоны са зброяй. ЗША таксамаўхіліліся ад аказання Фінляндыі прамой ваеннай дапамогі
11Лютага 1940 пачалося другое наступленне савецкіх войск. Яно завяршыўлася прарывам«Лініі Маннергейма». У наступальных дзеяннях прымалі ўдзел 1,5 тыс. танкаўi 3 тыс. самалётаў. Коштам вялікіх страт (234 тыс. чалавек забіта, паранена, абмаражэнняўі ўзята ў палон) савецкія войскі дамагліся перамогі i галоўна камандуючы фінскайарміяй К. Манэргейма змушаны быў даць згоду на пачатак мірных перамоў.
12сакавіка па пасродка i падціскам нямецкай дыпламатыі СССР i Фінляндыя падпісалімірны дамова, па якому ахвяра агрэсіі губляла значную частку сваёй тэрыторыі, дзеда вайны пражывала 450тыс. чалавек, г.зн. 1 / 8 насельніцтва краіны. Цяжкімі быліміжнародныя наступствы вайны і для СССР. Ліга нацый выключыла СССР з сваіх членаў,ўскладніліся ягоадносіны практычна з усімі еўрапейскімі краінамі і ЗША. СССР апынуўсяў міжнароднай ізаляцыі. У лістападзе 1940 нейтральная напярэдадні канфлікту Фінляндыядалучылася да агрэсіўнай «восі» Берлін-Рым-Токіо і прыняла ўдзел увайнесупраць СССР «вайна працяг», як яе называюць фіны.
Таксамавайна паказала ўсю слабасць і непадрыхтаванасць савецкай арміі да сучаснай вайне.Гэта пасля дало падставуказаць Гітлеру, што СССР — гэта «Калос на гліняных нагах».Акупацыя Германіяй Даніі, Нарвегіі, Галандыі, Бельгіі і Люксембурга.Параза Францыі
Падзеіна Поўначы Еўропы заахвоцілі Англію і Францыю да больш рашучых дзеянняў. Імкнучысябольш мацней сціснуць блакаду вакол Германіі (спыніць вываз жалезнай руды са Швецыіпраз нарвежская порт Нарвик і блакаваць нямецкі флот у Балтыйскім моры), яныпачалімінаванне прыбярэжных вод Нарвегіі і 8 красавіка накіравалі туды транспарт з войскамі.Але нямецкія войскі аперадзiлi сваіх супернікаў. 9 красавiка 1940 гітлераўскіявойскі без аб'яўлення вайны напалі на дадзеныя і Нарвегія (аперацыя «Везерськи навучання»).Данія капiтулювала адразу пасля нападу, Нарвегія паступіла супраціў агрэсіі. Нарвежскаяармія разам з англа-французскім экспедыцыйнага корпуса паспрабавалі затрымаць прасоўваннезахопнікаў ўглыб краіны. Аднак у командуваннi нарвежскай войскам актывізавалісяпрыхільнікі нацыстiв на чале з былым ваенным міністрам Квiслiнгом, а ўчэрвені 1940у сувязі з пагрозлівай становішчам на Заходнім фронце дэсант саюзнікаў быў эвакуіраваныў Англію. Уся Нарвегія з яе незамярзальнымi фіёрдамі (бухтамі) былаакупаваная гітлераўскімі войскамі.
Баявыядзеянні ў Нарвегіі мелі для саюзнікаў, нягледзячы на паразу, адзін станоўчы момант:Германскі флот панёс настолькі адчувальных страт, так пасля і не змог аднавіць сваюсілу. Гэта быўадзін з фактараў, які прымусіў Нямеччыну адмовіцца ад дэсанта ў Англію.
Наступнямецкіх войскаў у Даніі і Нарвегіі останочно пахаваў надзеі урадавых колаў Англіізнайсці паразуменне з Гітлерам. Урад Чэмберлена падаў у адстаўку. Прэм'ер-міністрамкраіны стаўУ. Чэрчыль, прыхільнік рашучай барацьбы з нацысцкай Германіяй.
10мая 1940 Нямецкая армія ўварвалася ў Бельгіі, Галандыі i Люксембург. Англа-французскіявойскі прыйшлі ім на дапамогу. У гэты момант галоўныя сілы нямецкіх войскаў нанеслігалоўны ўдар у Ардэны, якія саюзнікі лічылі непрыдатнымі для дзеянняў танкаў.Прарваўна гэтым участку слабую абарону, нямецкі танкавы клін генерала Гудерiана, абыйдучы«Лінію Мажыно» павярнуў на поўнач i 20-га мая выйшаў да Ла-Манша. У раёне Кале — Дзюнкерка, як «сярпом», былі адрэзаныя і прыціснутыя да мора 40 ангельскіх, бельгійскіхi французскіх дывізій (каля400 тыс. чалавек). Яшчэ 15 траўня капітулявала Галандыя,28 мая склала зброю бельгійскіх армія. Спробы англа-французскага камандавання арганізавацьконтрудары поспеху не мелі. Але нечакана Гудэрыян атрымаў асабісты загад Гітлераспыніць свае войскі.
Гэтадазволіла забяспечыць эвакуацыю салдат і афіцэраў саюзнікаў на Брытанскія астравы(аперацыя «Дынама»).Усяго ў Англію было перапраўлена 338 тыс. чалавек, пераважнаангельцаў,40 тыс. французскіх салдат быў пакінуты на разарванне ворагу. На ўзбярэжжатаксама засталося 82 тыс. аўтамашын і іншых транспартных сродкаў, 2,4 тыс.гармат,90 тыс. гвинтiвок, 8 тыс. кулямётаў, нямала іншага ваеннага падрыхтоўкі.
Таквыпадкова, 5 чэрвеня нямецкія войскі пачалі наступ на поўдзень. Спробы генераладэ Голя арганізаваць лінію абароны на подступах да Парыжу поспеху ня мелі. 10 чэрвеняўрад Францыі пераязджае ў горад Бардо, а 14 Чэрвеня немцы ўвайшлі ў Парыж. УрадФранцыі падаў у адстаўку. Новы кіраўнік урада маршал Пэтэн, герой Першай сусветнайвайны, звярнуўся да нямецкага камандавання з просьбай аб перамір'і. 22 чэрвеня ёнбыў падпісаны ў Камп'енскае лесе ў дастаўленым з музея штабным вагоне маршала Фоша(У гэтым вагоне 1918 г. Германія падпісала перамір'е, якое азначала паразу Германііў першай сусветнай вайне).
Падуплывам поспеху нямецкіх войскаў вайну саюзнікам абвясціла Італія, якая імкнуласяпрыняць удзел у размеркаванні Францыі. Напярэдадні перамір'я перайшлі мяжу Францыіітальянскія ўзброеныя сілы. Аднак, сустрэўшы арганізаваны супраціў некалькіх французскіхдывізій, войскі Мусаліні не змаглі рушыць наперад хоць трохі наперад.
Убаях за Францыю нямецкія войскі панеслі параўнальна нязначных страт — 27 тыс. забітых,111 тыс.параненых, 18,4 тыс. прапала без вестак.
Паўмовах перамір'я Францыя губляла больш за дзве траціны свайго тэрыторыі, пераходнуюпад кантроль акупацыйных уладаў. Эльзас і Латарынгія ўвайшлі непасрэдна ў складрэйха. Марiонетковы ўрад Петена кантралявау так званую «свабодную зону»,якая не мела выхаду у Атлантыку, а толькі да Міжземнага мора. Месцам яго размяшчэннябыў абраны мястэчка Вiшi, ад якога ён атрымаў у спадчыну сваю назву — «рэжымВiшi». Гітлер свядома не пайшоў на поўную ліквідацыю французскага дзяржавы.Захоўваючы яе, ён забяспечваў сабе кантроль над велізарнай французскай каланіяльнайімперыяй і французскім флотам.
Неўсе французы пагадзіліся на капітуляцыю. Цэнтрам іх аб'яднання стаў Французскаянацыянальны камітэт утвораны генералам дэ Голлем ў Лондане. 7 жніўня 1940 паміжЧэрчылем ідэ Голлем было заключана пагадненне, якое давала права фармаваць у Англііфранцузскія узброеныя сілы.
Адчайнымкрокам Ангельшчыны, засталася без саюзнікаў, стала аперацыя па захопу або знішчэннюфранцузскага флоту, каб ён не дастаўся ворагу. Падчас правядзення аперацыі «Катапульта»(3 ліпеня 1940) у партах Аран, Алжыр, Александрыя, Касабланка, Дакар была знiшчана або захоплена значнаячастка французскага флоту. Хоць гэтая аперацыя і забяспечыла перавагу Англіі намора, аднак яна на доўгі час сапсавала і ўскладніла адносіны з Францыяй.Лёс Заходняй Украіны, Заходняй Беларусі, Паўночнай Букавіныі Бесарабіі, дзяржаў Прыбалтыкі
Міжтым, як Нямеччына была занята на Захадзе, СССР «парадкавалі» сваю «зону ўплыву»,адведзеную яму таемнымі пратаколамі 23 жніўня і 28 Верасень 1939.
Уступленнесавецкіх войскаў у ЗаходнююУкраіну і Заходнюю Беларусь была неадназначна ўспрынятанасельніцтвам. Частка насельніцтва павіншавала Чырвоную армію як вызваліцеля, іншаяўспрымала яе як акупантаў.
У1939 г. ў Заходняй Украіне была забаронена дзейнасць украінскіх нацыянальных партый,многіх грамадскіх, культурных, навуковых, гандлёвых і прамысловых таварыстваў iустаноў. Перасталі дзейнічаць, у прыватнасці, «Прасвiта», навуковае таварыстваім. Т. Шаўчэнкі, Іхчасопісы. АУН вымушаная сысці ў падполле.
Длявырашэння пытання аб грамадскай i дзяржаўнай ўлады на тэрыторыі Заходняй Украіныбылі праведзены выбары ў Народны сход. На падставе звароту Народнага сходу пазачарговаясесія Вярхоунага Савета СССР у лістападзе 1939 г. прыняла закон аб уключэнні ЗаходняйУкраіны ў склад СССР i ўз'яднанне яе з Украінскай ССР. На тэрыторыі Заходняй Украіныбыло створана шэсць абласцей — Львоўская, Станіслаўскага (пасля Івана-Франкоўская),Валынскую, Тэрнопальская, Ровенскаяі Драгобыцкі, якую ў 1959 г. быў аб'яднаны зЛьвоўскай. Аналагічна вызначыўся лёс Заходняй Беларусі, якая была ўключаная ў складБеларускайССР.
Наступнымаб'ектам экспансіі СССР сталі краіны Прыбалтыкі. 28 верасня 1939 года у Маскве быўпадпісаны пакт аб узаемадапамозе з Эстоніей, па якім СССР атрымаў права ўвесці наяе тэрыторыю свае войскі. Падобныя дагаворы былі падпісаны таксама з Латвію i Літвой.Ва ўсіх дагаворах савецкi бок браў на сябе абавязацельствы не ўмешваццава ўнутраныя справы Прыбалтыйскіх дзяржаў. Таксама СССР перадаваў Літве Віленскаявобласць, якую ў 1920 г. акупавала Польшча.
Улетку1940 г. СССР прыступіў да другога этапу тэрытарыяльна-палітычнай перабудовы ў Прыбалтыйскіхрэспубліках, прад'явіўшы iхнiм урадам неабгрунтаваныя ультыматумы аб парушэнніабавязацельстваў, а таксама надiславшы туды сваіх спецыяльных камiсарау — Жданава ў Эстонію,Деканозава ў Літву і Вышынскага ў Латвію. Адпаведна ультыматумам на тэрыторыю Літвы,Латвіі і Эстоніі ўвайшлі дадатковыя савецкія войскі. Пад назіраннем акупацыйныхуладаў у краінах былі праведзены выбары ў новых органах улады, а ў жніўні 1940 Прыбалтыйскiярэспублікі ўключаны ў склад СССР.
У1940 г. ўскладніліся адносіны і з суседняй Румыніяй. Карыстаючыся тым, што галоўныясілы вермахта былі занятыя на захадзе, савецкія войскі пасля ультыматуму ў чэрвенітаго ж гады занялі тэрыторыю Бесарабіі i Паўночнай Букавіны. Гэта выклікала абурэннеў Берліне, паколькі тэрыторыя Букавіны не значылася ў тайным пратаколе як зона ўплывуСССР, да таго ж савецкія войскі падышлі занадта блізка да румынскіх нафтавых радовішчаў,пастаўлялі нямецкі войска гаручым.Умацаванне фашысцкага блоку. Адносіны паміж СССР і Германіяй
27верасня 1940 г. Германія,Італія і Японія заключылі паміж сабой Траісты пакт. Такімчынам была завершана фарміраванне блока агрэсіўных дзяржаў і размеркавання паміжімі сфер ўплыву.
Траістыпакт паміж Японіяй, Германіяй і Італіяй
УрадВялікай Японскай імперыі, урад Германіі і ўрад Італіі, прызнаючы, што папярэдняйі неабходным умовай захавання трывалага міру з'яўляецца прадастаўленне кожнай дзяржавемагчымасці заняць сваё месца ў свеце, лічаць асноўным прынцыпам стварэння і падтрыманняновага парадку. Неабходнага для таго, каб народы ў адпаведных раёнах Вялікай УсходняйАзіі і Еўропы маглі пажынаць плён суіснавання і ўзаемнага росквіту, выказваюць рашучасцьўзаемна супрацоўнічаць і ажыццяўляць ўзгодненыя дзеянні у названых раёнах дачыненнінамаганняў, заснаваных на гэтай дактрыне.
Ўрадытрох дзяржаў, перапоўненыя імкненнем да супрацоўніцтва з усімі краінамі, якія прыкладваюцьпадобныянамаганні ва ўсім свеце, поўныя жаданняпрадэманстраваць сваю непахіснуюволю да міру ва ўсім свеце, для чаго ўрад Вялікай Японскай Імперыі, урад Італіі,урад Нямеччыны падпісалі наступную дамову:
Артыкул1. Японія прызнае і паважае кіраўнічае становішча Германіі і Італіі ва усталяванніновага парадку ў Еўропе.
Артыкул2. Германія і Італія прызнаюць і паважаюць кіраўнічае становішча Японіі ва ўсталяванніновага парадку ў Вялікай Усходняй Азіі.
Германіяпрыступіла да падрыхтоўцы вайны з СССР (заданне на распрацоўку плана вайны супрацьСССР было дадзена генерал-палкоўнік Гальдер ў канцы ліпеня 1940 г.). Каб утрымацьСССРу арбіце сваёй палітыкі ў моманты вырашэння сітуацыі з Англiяй, Гітлер звярнуўсяда складанай дыпламатычнай гульні. У кастрычніку 1940 г. Гітлер накіраваў ліст Сталінуз запрашэннем здзейсніць афіцыйны візіт. Прапанова была прынята. 12 лістапада 1940г. у Берлін прыбыў наркам замежных спраў СССР В. Молатаў. Сустрэча савецкай дэлегацыібыло арганізавана на вышэйшым узроўні: пад скляпеннямі берлінскага вакзалу велічнагучала мэлёдыя «Інтэрнацыяналу» (Гімна СССР), па ўсім гораду луналі чырвоныя савецкіяі нямецкія сцягі. Молатаў быў прыняты самім Гітлерам. Падчас іх гутарак Гітлер прапанаваўСССР далучыцца да Траістага пагаднення для вядзення сумесных баявых дзеянняў супрацьВялікабрытаніі. Паабяцаў СССР выхад да Персідскім заліве, перадачу нафтавых промыслаўна поўдні Ірана. Таксама Германія брала на сябе абавязацельствы ўрэгуляваць адносіныпаміж Турцыяй і СССР у пытаннях выкарыстання Чарнаморскіх праліваў. Такія нямецкіяпрапановы былі станоўча сустрэтыя савецкім кіраўніцтвам, якое нават пачатак падрыхтоўкуда «кідка на Поўдзень».Такім чынам Гітлеру ўдалося выйграць час для падрыхтоўкінападу на СССР у зручныдля яго час. Але у планы Германіі ўнеслі некаторыя карэктывыпадзеі на Балканах.Змяненнепалітыкі ЗША
Ваеннаякатастрофа, якую пацярпела Францыя, выклікала сапраўдны шок у ЗША. Колькасць прыхільнікаўпалітыкіі заляцыянізму нястомна памяншалася. Што тычыцца прэзідэнта Ф. Рузвельта,то ён адразу пасля пачатку Другой сусветнай вайны ўзяў курс на змену заканадаўствааб нейтралітэту ЗША ў карысць Англіі. Спачатку былi ўведзены прынцып cashand carry (платы і вязі), які дазваляў закупляць зброю ў ЗША і вывозіць яе на англійскіхсудах. У верасні 1940 г. была дасягнута дамоўленасць аб перадачы Англіі 50 амерыканскіхэсмінцаў ў абмен наперадачу ў арэнду тэрмiнам на 99 гадоў ваенна-паветраных і ваенна-марскіхбазаў у Вест-Індыі (Багамскія выспы, Ямайка, Карыбы і інш), на Бярмудзкіх выспахі на Ньюфаўндленд. Пасля свайго перавыбрання на трэці тэрмін у лістападзе 1940 г.,Рузвельт яшчэ больш рашуча ўзяўся за ліквідацыю закона аб нейтралітэце. Нарэшцеў сакавіку 1941 г. было прынята заканадаўства аб ленд-ліз. Ленд-Лізе прадугледжваўпрадастаўленне зброі і іншага ваеннага рыштунка у доўг або арэнду тым краінам, абаронаякіх з'яўляюцца жыццёва важнымі для інтарэсаў ЗША. Гэта дазволіла Англіі, фінансавыярэсурсы якой ужо былі вычарпаныя, атрымліваць зброю, харчаванне, сыравінныя рэсурсыў патрэбным колькасці іпрацягваць вайну з Германіяй.Паветраная вайна над Ангельшчынай. Барацьба за Атлантыку
Пасляпаразы Францыі Англія засталася з воку на вока з Германіяй. 16 лiпеня 1940 г. Гітлер падпісаўплан аперацыі «Марскі леў», якая прадугледжвала заваеванне Англіі. Якпаказвалі падлікі, магчымасцей ажыццявіць масавую высадку войскаў на Брытанскіявыспы ў Германіі не было. У яе не хапала патрэбнай колькасці плывучых сродкаў.
ТадыГерманія звярнулася да паветранага наступу на ангельскія горада з мэтай прымусіцьВялікабрытанію капітуляваць. У бамбаваннях прынялі ўдзел амаль 2,5 тыс. самалётаў.Паветранае наступленне пачалося 15 жніўня, а завяршыўся позняй восені. Бамбаваннi працягваліся і далей,але ўжо не мелі такога размаху. Брытанія выстаяла, пацярпеўшы значныя матэрыяльныяі людскія страты (больш за 30 тыс. чал.) Так горад Кавентры быў сцёрты з твару зямлі.Важную ролю ў барацьбе адыгралі мужнасць англійскіх лётчыкаў і стварэння ў Англііў 1939 г. сеткі радыёлакацыйных пастоў. Паветраная вайна над Англіяй абыйшлася Германііўкаля 2 тыс. самалётаў і тысячы вопытных лётчыкаў.
Другімсур'ёзным выпрабаваннем для Англіі не была барацьба за Атлантыку. Атрымліваючы водныхшляхах за 50% стратэгічнай сыравіны і харчавання, Англія магла апынуцца ў цяжкімстановішчы калі б Германіі атрымалася перарэзаць атлантычныя камунікацыі.
ЗаваёваФранцыі, Нарвегіі, Даніі дазволіла Германіі перайсці ў рашучы наступ. Паводле канцэпцыігалоўнакамандуючага германскім флотам гросадмiрала Рэдэр вырашальнаяроля ў гэтай барацьбе адводзілася лінкора «Бісмарк», «Тирпиц»і іншым. Але гэтая армада пацярпела паражэнне, не прычыніўшы значныя страты Ангельшчыны.
Выніковадзейнічалі нямецкія падводныя лодкі, якімі камандаваў адмірал Дзенiц. Улетку 1940 г. Англіявымушана была выкарыстоўваць свае стратэгічныя рэзервы. Недаацэнка іх ролі напярэдаднівайны не дазволіла Германіі мець неабходнуюколькасць падводных лодак і блакавацьБрытанскія выспы. Увесну 1941 г. нямецкія падводнікі ўжылі тактыку «ваўчыныхзграй» (адкрытая атака адразу некалькіх падводных лодак) для барацьбы з ангельскімканвоем. Англійскi флот здолеў выстаяць, а пасля ўступлення ў вайнуЗШАкраіны паступова аднавілі кантроль над Атлантыкай.
Падчаспаветранай вайны над Ангельшчынай, намеснік Гітлера, рейхс-міністр безпартфеля,член міністэрскага савета абароны Нямецкай імперыі, член тайнаганямецкага саветакабінета міністраў і лідэр нацысцкай партыі Герман Гесс таемнаадзін вылецеў з Аўгсбургаі прызямліўся на парашуце паблізу маёнтка герцагаГамильтонского на захадзе Шатляндыі.Ён імкнуўся ўступіць у перамовы зкаралеўскай сям'ёй і заключыць мір з Англіяй. Уажыццяўленні гэтага ўчынку імкіравала імкненнем перасягнуць Гітлера. Але ангельскаеўрад не пайшоў з ім накантакт. Ён быў заключаны, а пасля завяршэння вайны быў перададзеныНюрнбергскімтрыбунала, якім быў прысуджаны да пажыццёвага зняволення. У1995 павесіўся ў ўласнайкамеры турмы Шпандау.ФашысцкаяагрэсіяўПаўночнайАфрыцыінаБалканах
Міжтым вайна працягвала распаўсюджвацца, захопліваючы ўсё новыя рэгіёны. Пасля паразыФранцыі сур'ёзную небяспекe для Вялікабрытаніі складала не толькі Германія,але і Італія, мела даволі значныя сухапутныя, ваенна-марскія і паветраныя сілы.
Улетку1940 г. італьянцы пачалі ваенныя дзеянні супраць ангельцаў ва Усходняй Афрыцы, дземелі ў Эфіёпіі 300 тыс.салдат і афіцэраў супраць 30 тыс. ангельцаў у Самалі, Кенііі Судане. У ліпені італьянцы занялі частку Кеніі, шэраг пунктаў у Судане і захапіліБрытанскі Самалі. Аднак у Судане і Кеніі італьянцам не атрымалася дамагчыся поспехуі яны вымушаны былі перайсці да абароны. Галоўныя сілы італьянцаў кінулі на захопЕгіпта і Суэцкага канала, разлічваючы ўсталяваць свой уплыў на ўсім Блізкім Усходзе.У верасні 1940 г. італьянскія войскі нанеслі ўдар па Лівіі (Киренаика, Триполитании)ў Егіпет і прасунуліся ўглыб краіны на 90 км, але былі спыненыя ангельцамі.
Таксама,яшчэ 28 кастрычніка 1940 года ўразгар бітвы над Англіяй Мусаліні без папярэдніхкансультацый з Гітлерампачаў наступ двух сваіх войскаў з тэрыторыі Албаніі на Грэцыі,імкнучыся рэалізаваць планы стварэння міжземнаморскай імперыі. Прэм'ер-міністр ГрэцыіМетаксас абвесціў усеагульную мабілізацыі і звярнуўся за дапамогай да Вялікай Брытаніі.Хоць Англія была занепакоеная становішчам у Егіпце і перажывала нелепшыя часы, усёж яна перакуліла ў Грэцыю і на востраў Крыт некаторыя сухапутныяі авіяцыйныя частцыi накіравала на дапамогу грэкам некалькі караблёў. Iталiйски наступ вельмі хутказахлынулася i грэцкая армія, перайшоўшы ў контрнаступленне, адпрэчыла італьянскіядывізіі за албанскую мяжу.
Міжтым ангельцы сталі браць верх убарацьбе за Міжземнае мора. Вырашальны ўдар па італьянскамуфлоту атрымаласянанесці у лістападзе 1940 года, калі ангельскія тарпеданосцаў завіяносцананеслі па галоўнай ваенна-марской базе Італіі Таранцей. Італія адразупазбавілася3 лінкора, а Англія атрымала перавага. Пасля гэтага ўдару італьянскіфлот не вырашаласяна актыўныя дзеянні, а Англія змагла ўтрымаць свае базы ўГібралтары, а, асабліва,на в. Мальце. У студзені-траўні 1941ангельскія войскі выгналі італьянцаў з брытанскагаСамалі, Кеніі, Судана, Эфіопіі. На пачатку лютага 1941 года раптоўным контрудараўангельцы атачыліітальянскія войскі ў Егіпце і авалодалі киренаиков. Італьянскіявойскі былі цалкам дэмаралізаваныя і ледзь стрымлівала наступ брытанцаў у Трыпалiтанii. Такім чынам, планыМусаліні стварыць міжземнаморскую імперыю цярпелі крах.
Гітлеру студзені 1941 меў намерпрадаставіць Мусаліні дапамогу ў Грэцыі. Аднак ўцягваццаў вайну на Балканах напярэдадні вайны з СССР ён не жадаў. У рашэнні гэтай справывырашыў пакласціся на дыпламатыю. Аднак, балгарскі ўрад не спяшалася згаджацца наразгортванне на тэрыторыі Балгарыі нямецкіх войскаў для ўдару па Грэцыі. ТадыГітлерраспачаў дыпламатычных манеўраў, здолеўшы падпісаць з Югаславіяй 25Сакавік 1941дагавор аб далучэнні да Антыкамiнтернаускага пакту, а таксама да Траістага пагаднення.Але патрыятычна настроеныя афіцэры на чале з генералам Д. Сiмовiчам здзейснілі дзяржаўныпераварот i звярнуліся з просьбай да Масквы падпісаць у Белградзе дагавор аб ўзаемадапамозе,што і было зроблена 5 красавіка 1941 Гітлер быў раз'юшаны. У адказ на Югаславіюнапалі нямецкія войскі («Аперацыя Марыт»). Сумесна з імі дзейнічалі арміі Балгарыіі Венгрыі, у агрэсіі супраць Югаславіі далучылася Італія. Лідэр харвацкіхусташiвА. Павеліч абвясціў адукацыю незалежнага харвацкай дзяржавы (НХД), пасля далучыласяда дзяржаў „восі“. Каралеўства Югаславіі спыніласваё існаванне.
Беззатрымкі з тэрыторыі Югаславіі нямецкая армія пачала наступ на тэрыторыю Грэцыіз мэтай атачыць грэцкія дывізіі і ангельскія экспедыцыйныя сілы. Грэцкія арміі капiтулювалыперад нямецкімі войскамі. Пад націскам праўзыходных нямецкіх сіл англiйцi сталіадкочвацца да Афін. Пасля давялося пакінуць і іх. Рэшткі англійскіх войскаў засяродзілісяна в.Крыт. Што авалодаць гэтым стратэгічна важным востравам германскае камандаваннеправяло нябачаную паветрана-дэсантскую аперацыю (пачалася 27Май 1941). Абодва бакіпанеслі значныя страты. Нямецкія паветрана-дэсантныя войскі так і не аднавілі сваёйбылой колькасці і баяздольнасці і надалей не ўжываліся як самастойная баявая адзінка,а толькі ў ўзаемадзеяння з сухапутнымі войскамі.
Перавагамі,атрымала Германія пасля захопу Балканскага п-ва і выспы Крот для прасоўвання наУсход, Гітлер не змог скарыстацца, роўна як i поспехамі нямецкага корпуса пад камандаваннемгенерала Роммеля ў Егіпце, які прыбыў на дапамогу італьянцам. Начарзе было нападна СССР, які і так ужо затрымліваўся ў месяц, а новы тэатр ваенных дзеянняў патрабаваўнапругі і канцэнтрацыі ўсіх сіл рэйха.
Вынiкiдругой сусветнай вайны i яе ỹрокi
Асноўныміскладаючымі часткамі руху супраціўлення беларускага народа фашызму з'яўляюцца барацьбабеларусаў у складзе Чырвонай Арміі на франтах другой сусветнай вайны, партызанскірух, дзейнасць падпольшчыкаў, неарганізаванае масавае супраціўленне беларускаганасельніцтва акупантам, удзел беларусаў у руху супраціўлення фашызму ў краінах Цэнтральнайі Заходняй Еўропы.
Ворагне змог зламаць волю беларускага народа да вызвалення. На тэрыторыі Беларусі разгарнуласямасавая барацьба супраць захопнікаў. Арганізатарамі яе ў пачатковы перыяд вайныбылі не толькі партыйныя органы, кіруючыя партыйныя работнікі, але і радавыя грамадзяне.У першыя дні вайны былі сфарміраваны і пачалі барацьбу з ворагам Беластоцкі партызанскіатрад, Пінскі, якім кіраваў В. Корж, партызанскі атрад «Чырвоны Кастрычнік» у Палескайвобласці, які ўзначалілі Т. Бумажкоў і Д. Паўлоўскі. Рабочыя кардоннай фабрыкі ўпасёлку Пудаць Суражскага раёна стварылі атрад, які ўзначаліў дырэктар фабрыкі М.Шмыроў (бацька Мінай).
Назахопленай ворагам тэрыторыі стваралася сетка падпольных цэнтраў, арганізацый ігруп. Яркая старонка гэтай барацьбы — Мінскае падполле, арганізатарамі якога быліI. Казінец, I. Кавалёў, У. Амельянюк, I. Матусевіч. З першых дзён акупацыі горадападпольшчыкі ўчынялі дыверсіі на прадпрыемствах, у фашысцкіх установах, перадаваліў партызанскія атрады зброю, медыкаменты, звесткі аб руху ваенных эшалонаў, планыразмяшчэння ваенных аб'ектаў. У 1943 г. мінскія падпольшчыкі разам з партызанаміажыццявілі аперацыю па забойству гаўляйтэра Беларусі В. Кубэ, падклаўшы яму ў ложакміну. Удзельнікі гэтай аперацыі А. Мазанік, М. Осіпава, Н. Траян сталі Героямі СавецкагаСаюза.
Шырокуюдыверсійную дзейнасць на буйным чыгуначным вузле Орша разгарнуў былы начальнік паравознагадэпо гэтага вузла К. Заслонаў, які прыбыў з-за лініі фронту. Яго людзі пачалі рабіцьміны, знешне падобныя на кавалкі вугля, якія праз вугальныя склады падкідвалісяў паравозныя топкі. Заслонаўцы вывелі са строю больш за 200 паравозаў і ажыццявілікаля 100 крушэнняў паяздоў. Калі ўзнікла пагроза раскрыцця, К. Заслонаў з групайтаварышаў пакінуў Оршу і ўзначаліў партызанскі атрад. Загінуў ён у баі з акупантаміў лістападзе 1942 г. Шэрагі народных мсціўцаў пасля перамогі Чырвонай Арміі ў бітвепад Масквой значна ўзраслі, што дало магчымасць стварыць на базе асобных атрадаўбуйныя партызанскія фарміраванні — брыгады і злучэнні. Першая беларуская партызанскаябрыгада на чале з бацькам Мінаем уступіла ў непасрэднае ўзаемадзеянне з войскаміЧырвонай Арміі. Камісарам адной з брыгад быў П. Машэраў. У 26 гадоў ён стаў ГероемСавецкага Саюза. Для кіраўніцтва ўсімі партызанскімі сіламі краіны ў маі 1942 г.быў створаны Цэнтральны штаб партызанскага руху, які ўзначаліў сакратар ЦК КП(б)БП. Панамарэнка, а пазней быў арганізаваны Беларускі штаб. Гэта надало барацьбе арганізаваныхарактар і дало нарэшце магчымасць пачаць дапамогу беларускім партызанам з-за лінііфронту, з Вялікай зямлі.
Цэнтральнымштабам партызанскага руху была спланавана акцыя партызан па адначасовым масавымразбурэнні чыгуначных камунікацый з мэтай дэзарганізацыі ваенных перавозак. Галоўныяўдары партызаны наносілі па варожых камунікацыях, у асноўным па чыгуначных магістралях.Гэтыя акцыі атрымалі назву «рэйкавая вайна», першы этап якой пачаўся ў час контрнаступленнясавецкіх войскаў пад Курскам і працягваўся да сярэдзіны верасня 1943 г. Другі этапахоплівае час, калі Чырвоная Армія ўступіла на тэрыторыю Беларусі, трэці праводзіўсянапярэдадні і ў ходзе вызвалення Беларусі. Ён меў важнае аператыўна-стратэгічнаезначэнне, таму што партызаны кантралявалі многія дарогі, грамілі штабы і гарнізоны.У ходзе барацьбы з ворагам у канцы 1943 г. партызанам удалося вызваліць каля 60%тэрыторыі Беларусі, на якой было сфарміравана болыы за 20 партызанскіх зон.
Упартызанскіх зонах функцыянавалі падпольныя камітэты Кампартыі і Саветы, сялянеапрацоўвалі і засявалі зямлю, працавалі школы. Тут размяшчаліся аэрадромы, што прымалісамалёты з Вялікай зямлі, ішла падрыхтоўка да баявых аперацый. З мэтай разгромупартызанскіх зон гітлераўцы праводзілі карныя экспедыцыі. Аднак ні адна з іх непрынесла фашыстам жаданых вынікаў. Такім чынам, партызанскі рух на Беларусі стаўсапраўды ўсенародным. Дзейнічалі 1255 партызанскіх атрадаў, аб'яднаных у 213 брыгад,якія налічвалі 370 тыс. чалавек, у падполлі дзейнічала 70 тыс. чалавек. За мужнасцьі адвагу ў барацьбе супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў болmi як 140 тыс. беларускіхпартызан і падпольшчыкаў былі ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі.
ВызваленнеБеларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў пачалося ўвосень 1943 г., пасля паспяховагазавяршэння Курскай бітвы. 23 верасня быў вызвалены першы раённы центр БССР — Камарын.Асеннезімовае наступленне прынесла вызваленне 36 раёнам і двум абласным цэнтрам- Гомелю і Мазыру, быў фарсіраваны Днепр у раёне Лоева. У 1944 г. пачаўся завяршальныэтап Вялікай Айчыннай вайны — поўнае выгнанне акупантаў з савецкай зямлі. Значнуюролю ў вырашэнні задач на гэтым этапе адыграла Беларуская наступальная аперацыя,вядомая пад кодавай назвай «Баграціён». Лінія фронту ў Беларусі ўяўляла сабой выступ,які атрымаў назву «Беларускі балкон». Утрыманню гэтага выступу гітлераўскае камандаванненадавала асаблівае значэнне, бо ён прыкрываў галоўныя напрамкі — усходне-прускіі варшава-берлінскі. Па берагах рэк Заходняй Дзвіны, Дняпра, Бярэзіны, Нёмана быліпадрыхтаваны і абарончыя рубяжы; гарады Віцебск, Магілёў, Полацк, Мінск, Орша, Бабруйск,Барысаў сталі крэпасцямі, якія не належалі здачы. Лінію абароны немцы назвалі «Фатэрлянд»(«Айчына»), чым падкрэслівалася, што нямецкая армія абараняе тут рубяжы самой Германіі.У Беларусі была сканцэнтравана магутная групоўка фашысцкіх войскаў.
Дляажыццяўлення плана аперацыі «Баграціён» прыцягваліся войскі 1-га Беларускага (камандуючыгенерал арміі К. Ракасоўскі), 2-га Беларускага (камандуючы генерал-палкоўнік Г.Захараў), 3-га Беларускага (камандуючы генерал-лейтэнант I. Чарняхоўскі), 1-га Прыбалтыйскага(камандуючы генерал арміі I. Баграмян) франтоў. У наступленні ўдзельнічалі Дняпроўскаяфлатылія, першы асобны французскі добраахвотніцкі авіяполк «Нармандыя-Нёман». Дзеянніфрантоў каардынавалі маршалы Г. Жукаў і А. Васілеўскі. Савецкія войскі пераўзышліпраціўніка ў два разы па жывой сіле, гарматах і мінамётах, у чатыры — па танках,у тры — па баявых самалётах. Задума камандавання заключалася ў наступным: франтыадначасова пераходзяць у наступленне і магутнымі ўдарамі разбураюць стратэгічныфронт абароны праціўніка, акружаюць і знішчаюць яго групоўку ў раёнах Віцебска іБабруйска, а затым наносяць удары па напрамках, якія сыходзяцца на Мінск, з мэтайакружэння асноўных сіл групы армій «Цэнтр». Наступленне пачалося 23 чэрвеня 1944г., а ўжо назаўтра лінія абароны праціўніка была прарвана. На трэці дзень баёў савецкіявойскі акружылі віцебскую групоўку і вызвалілі Віцебск, у канцы чэрвеня — бабруйскуюгрупоўку і вызвалілі Бабруйск. Баі за Мінск пачаліся на досвітку 3 ліпеня і завяршылісяў канцы таго ж дня. Было завершана акружэнне 100-тысячнай групоўкі праціўніка (такзваны «Мінскі кацёл»). Сем дзён «кіпеў» гэты кацёл, а фашысцкім войскам так і неўдалося вырвацца з яго (70 тыс. чалавек забіта, 35 тыс. узята ў палон). Партызаныі падпольшчыкі да прыходу савецкіх войскаў самастойна вызвалялі раённыя цэнтры.Падпольшчыкам Мінска ўдалося раздабыць план размяшчэння ў горадзе ўмацаваных і замініраваныхаб'ектаў; спецгрупа Генеральнага штаба Чырвонай Арміі, атрымаўшы гэты план, ажыццявіламеры па выратаванні ад знішчэння будынкаў Дома ўрада, Акруговага дома афіцэраў іінш. Да канца ліпеня вораг быў поўнасцю выгнаны з беларускай зямлі.
Ззаканчэннем Другой сусветнай вайны адбываецца хуткае адраджэнне пан’еўрапейскагапалітычнага і інтэлектуальнага руху, які разглядаецца як аснова для прадухіленняновых узброеных канфліктаў і механізм палітычнага і эканамічнага адраджэння Еўропы.
Даруху далучаюцца асноўныя фігуры еўрапейскае палітыкі, у тым ліку і У. Чэрчыль, якіў 1946 г. пры адкрыцці акадэмічнага года політэхнічнае школы ў Цюрыху заклікае дастварэння Злучаных Штатаў Еўропы.
Утраўні 1948 г. у Гаазе праходзіць Еўрапейскі кангрэс, у працы якога бяруць удзелбольш за 800 уплывовых палітыкаў і эканамістаў Заходняй Еўропы. Кангрэс прыняў рэзалюцыю,якая дэкларавала неабходнасць стварэння наднацыянальных еўрапейскіх органаў і перадачыім значнае часткі нацыянальнага суверэнітэту, а таксама заклікаў да стварэння СаветаЕўропы, і Саюза Еўрапейскай Федэрацыі. Напрыканцы 40-х гг. еўрапейскі рух меў ужошырокі характар і ставіў за мэту рэалізацыю ідэі еўрапейскага адзінства і падтрымкурозных формаў еўрапейскае інтэграцыі. Фактычна, Кангрэс 1948 г. вызначыў стратэгіюі кірунак інтэграцыйных працэсаў на бліжэйшае дзесяцігоддзе.
Заключэнне
ВялікаяАйчынная вайна і германская акупацыя прынеслі незлічоныя бедствы беларускаму народу.У гады вайны загінула каля 3 млн жыхароў рэспублікі, ці кожны трэці (па СССР стратысклалі каля 28 млн чалавек). Разбуранымі і спаленымі былі 209 гарадоў і райцэнтраў,9200 сёл, вёсак, 628 з іх — з жыхарамі. Разбуранымі былі амаль усе прамысловыя прадпрыемствыі электрастанцыі, 75% жылога фонду ў гарадах. Толькі прамыя страты БССР склалі 75млрд рублёў у цэнах 1941 г. Па агульнаму ўзроўню развіцця эканоміка рэспублікі былаадкінута да 1928 г., а па некаторых галінах — да 1913 г.
Спiслiтаратуры
1. Гісторыя Беларусі. У 2 ч. Ч. 2. XIX-XXстагоддзі: Курс лекцый / П.І, Брагадзін, У.Ф. Ладысеў, П.І, Зялінскі і інш. – Мн.:РІВШ БДУ, 2002. – 656 с.
2. Гісторыя Беларусі: У 2 ч. Ч. 2 Люты 1917-1997г.: Вучэбны дапаможнік / Пад. рэд. Я.К. Новіка, Г.С. Марцуля. – Мн.: Універсітэцкае,1998. – 464 с.
3. Нарысы гісторыі Беларусі: У 2 ч. Ч. 2/ М.П. Касцюк. І.М. Ігнаценка, У.І. Вышінскі і інш. – Мн.: Беларусь, 1995. – 560с.
4. Саракавік І.А. Гісторыя Беларусі ў кантэксцесусветнай гісторыі / І.А. Саракавік. – Мн.: Современная школа, 2006. – 456 с.