Установаадукацыі
,, Стахаўскаясярэдняя школа’’
Курсаваяработа
Праваслаўнаяцарква на Століншчынеў 1920 – 1930-я гг.
КарповічАляксандрВалерыянавіч
Брэст 2008
Змест
Уводзіны
Глава І. Агульнаяхарактарытыкастановішчаправаслаўнайцарквы на Століншчынеў 1920 – 1930-х гг.
Глава ІІ.Апісанне праваслаўныхпрыходаў натэрыторыіСтолінскагапавета
Заключэнне
Спіс выкарыстаныхкрыніц
Дадаткі
Уводзіны
Здаўнана тэрыторыіСтоліншчынымірна ўжывалісяпрадстаўнікірозных нацыянальнасцей, культур і рэлігій.Але ж у розныягістарычныяперыяды рэлігійнаяабстаноўкаў краі мянялася.У Х – ХІ ст. тутраспаўсюдзіласяхрысціянстваўсходнягаабраду (праваслаўе).У ХVI- ХVIІст. на гэтыхземлях узнікаюцьпершыя каталіцкіяпарафіі. З прыняццемцаркоўнай уніі1596 г. большасцьправаслаўныхпрыходаў сталіуніяцкімі, такая сітуацыязахоўваласяда 1839 г. – годускасаванняБрэсцкай царкоўнайуніі. Тады ўсеуніяцкія прыходысталі праваслаўнымі.Пасяля падаўленняпаўстанняКастуся Каліноўскагарэпрэсіі з бокуцарскага ўрадазведаў каталіцкікасцёл на Беларусі.Многія каталіцкіяхрамы быліперададзеныправаслаўным.Змены ў рэлігійнайсітуацыі канцаХІХ – пачаткуХХ стст. на тэрыторыіСтоліншчыныбылі нязначнымі.
Цікавымперыядам угісторыі Століншчынысталі 20 – 30-я гг.ХХ ст. калірэлігійнаежыццё на гэтыхземлях развіваласява ўмовах вельміжорстскагасупрацьстаяннязаходняйліберальна-дэмакратычнайі усходняйтаталітарна-атэістычнайсістэмаў.ГеаграфічнаезнаходжаннеСтоліншчынысадзейнічалаўплыву абодвухгэтых сістэмна жыццё нашыхпродкаў, у тымліку і на духоўнае(рэлігійнае)жыццё.
Афіцыйнайдзяржаўнайрэлігіяй міжваеннайПольшчы з’яўляласякаталіцтва, якое ўсебаковападтрымліваласяпольскіміўладамі. У 20 –30-х гг. ХХ ст. натэрыторыіСтолінскагапавета пачалоадраджаццауніяцтва. Угэты час назіраеццаз’яўленне іраспаўсюджваннена Століншчыненовых хрысціянскіхнакірункаў: баптызму, пяцідзесятніцтва, адвентызму.Але па ранейшамуважную ролюў духоўнымжыцці Століншчыныпрацягвалаадыгрывацьправаслаўнаяцарква, да якойналежала большасцьнасельніцтва.Менавіта становішчаі развіццёправаслаўнайцарквы на тэрыторыіСтолінскагапавета з’яўляеццатэмай дадзенагадаследавання.
Мэтамі даследаванняз’яўляюццанаступныя:
1) разглядзець, якім было рэлігійнаежыццё жыццёСтоліншчыныў вывучаемыперыяд;
2) паказацьу якіх умовахразвіваласяправаслаўнаяцарква на тэрыторыіСтоліншчыныў 1920 – 30-я гг.;
3) вызначыць, якімі быліадносіны польскіхуладаў даправаслаўнайцарквы;
4) прасачыць, як адносіласяправаслаўнаедухавенстваі вернікі даПольшчы і іншыхканфесій.
Дадзенаепраблема з’яўляеццамала вывучанай.Літаратурыпа дадзенамупытанню вельмімала. Вывучаючытворы айчынныхі замежныхаўтараў, а таксамаархіўныя дакументыДзяржаўнагаархіва Брэсцкайвобласці мыпаспрабуемадказаць напастаўленыяпытанні.
Дадзенаяпраца складаеццаз уводзін, двухглаў, заключэння, спіса выкарыстаныхкрыніц і дадаткаў.
У першай главедаецца агульнаяхарактарыстыкастановішчаправаслаўнайцарквы ў Столінскімпавеце ў 1920 –1930-х гг. Другаяглава прысвечанаапісаннюарганізацыйнайструктурыправаслаўнайцарквы на тэрыторыіСтолінскагапавета ў вывучаемыперыяд.
Глава І. Агульнаяхарактарытыкастановішчаправаслаўнайцарквы на Століншчынеў 1920 – 1930-х гг.
Праваслаўена тэрыторыіСтоліншчынымела даволісталую гісторыюі з’яўляласясамай вялікайпа колькасцівернікаў канфесіяй.З уключэннемСтоліншчыныў склад ІІ РэчыПаспалітайтутэйшыя праваслаўныяабшчыны сталічасткай Польскайправаслаўнайцарквы і ўваходзіліў Палескуюепархію з цэнтраму Пінску. Самжа павет падзяляўсяна два благачынні(дэканаты): Столінскіі Давыд-Гарадоцкі.У Столінскаеблагачыннеўваходзіла16 прыходаў(парафій), уДавыд-Гарадоцкае– 9 прыходаў.Трэба адзначыць, што большасцьпрыходаў акрамягалоўнай прыходскайцарквы, дзепастаянназнаходзіўсянастаяцель, мелі па 1-2 філіяльныяцарквы ці каплічкіу суседніхвёсках. Праваслаўнаяцарква і духавенстватрадыцыйнавыконвала сяродмясцоваганасельніцтвавыхаваўчуюфункцыю, як іў царскія часы.Праваслаўныясвятары выкладалірэлігію ў школахна тэрыторыісвайго прыхода.А там, дзе пражывалазначная часткакаталіцкагаці ўнніяцкаганасельніцтва, гэтую функцыюяны выконваліразам з каталіцкімці уніяцкімдухавенствам.Так, МечыслаўКаржэневічу сваёй кнізе„Chcialemżyć!”ўспамінае, што падчассвайго навучанняў пачатковайшколе в. Дубай“па серадамрэлігію прыходзіўвыкладацьксёндз, а ў пятніцудля праваслаўныхрэлігію выкладаўбацюшка”1.
Каб убачыць, якой была перавагаправаслаўнайцарквы, якіўплыў яна мелана мясцоваенасельніцтва, можна звярнуццада канфесійнайстатыстыкі1920 — 1930-х гг. (дадатак№1)
Штатправаслаўнагадухавенствана тэрыторыіпавета быўбольш пастаянным, чым у каталіцкіхпрыходах. Урозныя часыў 1920 – 1930-я гг. тутпрацавалісвятары: протаіерэйЛеў Радзялоўскі(Столін), протаіерэйАляксандрБялаеў і а. МіхаілШалковіч(Давыд-Гарадок), а. М. Нікіцюк(Гарадная), а.М. Мігай (Аздамічы), а. Ян Рэзановіч(Рубель), а. Ю.Радзялоўскі(Альманы), а. Д.Перапечын(Радчыцк), а. В.Якубовіч (Дубай), а. В. Рубановіч(Церабяжоў) іінш.2(дадатак №2)
Акрамясвятара прыцаркве быўпсаломшчык.Вельмі многабыло зробленадля пашырэнняхаравога спеву.Даволі вялікіяхоры мелісяў Альшанах (36чалавек), Аздамічах(29 чалавек), Рублі(25 чалавек) і інш.У некаторыхпрыходах быліствораны брацтвыці “кружкиревнителейправославия”, а менавіта ўАздамічах (70чалавек), Альшанах(10 чалавек)3.
У кожнымпрыходзе святарпільна сачыўза маральнымстанам сваёйпаствы, вяласястатыстыканаведванняцэркваў, колькасціўдзеленыхшлюбаў, хрышчэнняўі г. д. У сярэдніму прыходахадбываласяад 100 да 200 хрышчэнняў, каля 50 шлюбаўу год. Што тычыццанаведванняцарквы, то пастатыстыцына 1933 г. у час пасхальныхсвятаў у Рубліна богаслужэннібыло каля 2000 чал., у Рухчы – 1000 чал., у Жадэні – 3000 чал., у Велуні – 1000 чал., у Рэчыцы – 850 чал.і г. д.4Лічбы сведчацьаб тым, як быліпрывязаныжыхары паветада царквы. Алеж трэба адзначыць, што не ўсюдыназіраласятакая сітуацыя.Так, настаяцельАздаміцкагапрыходу а. М.Катульскі ўсправаздачыў Пінскую кансісторыюза 1934 г. піша: “Вдеревнях Лутки, Коротичи, Толмачевоесть много тех, которые потеряливсякую связьс церковью ивообще не имеютотношения кцерковнойжизни. Повлиятьна них трудно.Их нельзя зазватьв церковь и намысль собрания.”5
У рэлігійна-маральнымплане называюцьсвае прыходыдрэннымі а. ЯнШпакоўскі зДубянца і а.МікалайЮніцкевіч зВеляміч. Першы- па прычынетаго, што натэрыторыі ягопрыхода з’явіласямнога баптыстаў, другі — з-за таго, што ў Альпені, дзе знаходзіласяфіліяльнаяправаслаўнаяцарква, паловавёскі перайшлава ўніяцтва.Прычыны такогаразгортванняпадзей відавочныя: мала ўдзяляласяўвагі з бокуправаслаўнагадухавенствадля прыхажан, асабліва ўфіліяльныхцэрквах. З-зазначнай аддаленасцімногіх вёсакнасельніцтване магло ціпроста не хацеланаведвацьцаркву.
Акрамядухоўнагажыцця, праваслаўнаедухавенствапрымала ўдзелі ў сацыяльным,і ў палітычным,і ў эканамічнымжыцці павета.Праваслаўнаяцарква, дарэчы, як і каталіцкая, з’яўляласябуйным землеўласнікамна тэрыторыіпавета. Да кожнагапрыхода належылізначныя зямельныянадзелы. Так, Радчыцкі прыходмеў 116 дзес. зямлі, Столінскі –103 дзес., Церабяжоўскі– 153 дзес., Высоцкі– 183 дзес. і г. д.6Адна часткагэтых зямельапрацоўваласяклірам, другуючастку арандаваліпрыхажане.
Па-рознамуадносілісяправаслаўныясвятары дапольскіх уладаў.Частка духавенства, асабліва большстарэйшагаўзросту, былапрарускайарыентацыіі лічыла існуючуюсістэму пагрозлівайдля “спрадвечнарускіх зямель”.Сапраўднымідэалам дзяржаўнагаладу яны лічылірасійскаесамадзяржаўе, калі праваслаўез’яўляласясастаўнойчасткай афіцыйнайдзяржаўнайідэалогіі. Утой жа час у ІІРэчы Паспалітайправаслаўестраціла свойуплыў на палітычнаеі грамадскаежыццё, а польскіяўлады ўсялякстараюццапаменшыць ягоўплыў на насельніцтва.Такія думкіпрасочваюццаў “Звароце”царкоўнагабудаўнічагакамітэта г.Століна і протаіерэяЛьва Радзялоўскагаад 27.10.1929 г.:
«Дорогиебратья и сестрыво Христе.
Сейчас мыживем в Польше, оторванныеот нашей МатериРоссии.
Место Столиннаходится вПольше и являетсяповетовымгородом, но мыутратили нашусвятыню, отстроеннуюнашими трудамии пожертвованиями.В настоящиймомент можносказать, чтомы живем безцеркви. В отдаленииот города естьмаленькаяцерковь накладбище, котораяв праздникине вмещает и10-й части верующих.Это означаетприхильностьдо веры нашихотцов и прадедов, православнойверы.
В настоящиймомент оченьтрудно отстроитьцерковь, котораябы напоминаланам бывшуюранее. Мысльэта давно возникла, но не хватаетденег с однойстороны и сдругой стороны, препятствия, которые намсоздает польскоеправительство, по причиневозвращениянас всех вкатолицизм, не дает намначать этуработу. Жизньправославныхв Польше обтяженабольшими налогами, что не позволяетвыделять средствана строительствоцеркви. Обращаюсвои молитвыи просьбы квам, братья исестры по вере, помогите внашем святомделе – восстановлениицеркви в Столине, Полесскойепархии, Полесскоговоеводства(в Польше).Все ваши пожертвованиябудут принятыс большойблагодарностью.Господь Богпоблагословиттруд восстанавливающихЕго дом.»7
Была ідругая часткадухавенства, якая лаяльнаадносіласяда Польшчы ітой палітыкі, якую праводзіліпольскія ўладына Крэсах. Вельмідобра гэтабачна ў лісцепарваслаўнагасвятара а. ЯнаЯкубовіча дастолінскагапавятовагастарасты:
“ВашеВеликородие, ВысокоуважаемыйГосподин Староста.Простите великодушно, что обращаюськ Вам не на польскомязыке, ввидуопасения, чтоне в состояниибуду правильновыразить своюмысль. Дело втом, что в Давид-Городкеоткрываетсяместо священника, а это было моеюдавнею мечтою, и приход этотбыл мне обещанеще в 1921 г., но Пинский– Новогрудскийепископ Пантелеймонобманул меня.Вам конечноизвестно, чтоя был выселениз Дубоя, выселениеэто я считаюнезаслуженнымдля себя, нокак интелигентныйчеловек счелнужным выехатьна страданияв уезд мненеизвестныйс жителямибаптистскоготолка. Проверяяже свои душпастырскиедействия, я ненаходил у себяникакого преступленияв нелояльностик Польше, к еекультуре. И мнекак всякомучеловеку былонеприятноподобное выселение.
В настоящиймомент обращаюськ Вам, ВысокоуважаемыйГосподин Староста, с покорнейшеюпросьбой разрешитьмне поселитьсяв Давид-Городке, забыть все, чтопроизошло, яже со своейстороны также буду рад, если польскоеобщество ещераз убедитсяв моей лояльностии убедится вмоих честныхпастырскихдействиях наподдержкукультуры ПольскойРеспублики.Буду искреннеблагодаренВам, если Выпопросите отГосподинаВоеводы разрешениемне вернутьсяв Столинскийуезд и с Вашейстороны небудет препятствийна перемещениеменя в Давид-Городок.Не откажитев милости почтитьменя Вашимответом.
Прошуискреннееизвинение, чтоутруждал вашевнимание ипрошу разрешенияостаться Вашимпокорным слугой.”8
Польскіяўлады таксамадобра адносілісяда лаяльнагадухавенства.Многія лаяльныясвятары ўваходзіліў органы мясцовагасамакіравання.А да нелаяльнагадухавенстваадносіны былідрэнныя. Частаправаслаўныясвятары адчуваліперашкоды збоку ўладаўу сваёй душпастырскайдзейнасці. З-загэтага яны незгаджалісяслужыць богаслужэнніў дзяржаўныясвяты ІІ РэчыПаспалітай.Так, у 1930 г. у Радчыцкунастаяцельа. Якуб Шэрэметадмовіўсяслужыць службу, спасылаючысяна рамонт царквы.У той жа дзеньбогаслужэнніў інтэнцыіПольскай Рэспублікіне былі адслужаныў Аздамічах, Бярозаве і інш.Тады ж святочныяслужбы адбылісяў Плотніцы, Стахаве, Вайткевічах.У Перабродахбогаслужэннеадбываласяз удзелам вялікайколькасцімясцоваганасельніцтва, а пасля службыўсе разам спявалігімн “BożecośPolskę”.9
Адносіныправаслаўнагадухавенстваі праваслаўнаганасельніцтвада прадстаўнікоўіншых веравызнанняўтаксама былірозныя. Асабліванегатыўнаправаслаўнаедухавенстваставілася дауніятаў іпрадстаўнікоўрозных пратэстанцкіхнакірункаў, бо, менавіта, у гэтыя рэлігійныяарганізацыіназіраўсяпераход часткіправаслаўнаганасельніцтва, незадаволенагадзейнасцюправаслаўныхсвятароў. Папрычыне таго, што каталіцкікасцёл не меўшырокагараспаўсюджванняна тэрыторыіпавета, праваслаўнаедухавенстване бачыла ў імтакой пагрозы, як ва уніяцтвеці пратэстантызме.Даволі частаішло наладжваннекантактаў зкаталіцкімдухавенствам.Так, у 1935 г. протаіерэйЛеон РадзялоўскірапартаваўПалескамуепіскапу:
“Дня 7 июляэтого годаприезджаетв Столин Пинскийкатолическийепископ Букраба.Комитет поорганизациивстречи этогогостя, выбралменя как представителяправославнойцеркви вместес равином Перловымдля принятияучастия в первойвстрече и короткомприветствии.Думаю, что будуприглашен ввоскресеньена завтрак. Какпомню, былораспоряжениеизбегать такихвстреч. Но можетсейчас относительноепископа Букрабывсе по-другому.Прошу ВашеСвятейшествовыслать ответдо 7 июля.”10
Як бачна, праваслаўныясвятары знаходзілірозныя спосабы, каб павялічыцьаўтарытэт сваёйцарквы і свойуласны аўтарытэтсярод мясцоваганасельніцтва.Нягледзячына тое, што ўІІ Рэчы Паспалітайдзяржаўнайрэлігіяй з’яўляласякаталіцтва, тут, на Століншчыне, польскім уладампрыходзіласялічыцца зправаслаўнайцарквой яктрадыцыйнайканфесіяйКрэсаў.
Глава ІІ.Апісанне праваслаўныхпрыходаў натэрыторыіСтолінскагапавета
Структураправаслаўнайцарквы на тэрыторыіСтолінскагапавета падзяляласяна 2 акругі(благачынні): Столінскуюі Давыд-Гарадоцкую.Гэтыя 2 акругіўваходзіліў склад Палескайепархіі з цэнтрамў Пінску.
Першаяакруга з цэнтрамў Століне налічвала16 прыходаў: Столін, Белавуша, Дубай-Зарэчны, Гарадная, Радчыцк, Струга, Альманы, Церабяжоў, Бухлічы, Старое-Сяло, Удрыцк, Азёры, Велунь, Вайткевічы, Высоцк, Бярозава(апошнія 7 прыходаўзнаходзяццацяпер на тэрыторыіДубровіцкагараёна Ровенскайвобласці, Украіна).
Другая акругаз цэнтрам уДавыд-Гарадкуналічвала 9парафій: Давыд-Гарадок, Дубянец, Лядзец, Альшаны, Аздамічы, Велямічы, Плотніца, Рубель, Стахава.Кожная парафіяакрамя галоўнайпарафіяльнайцарквы меланекалькі філіяльныхцэркваў і каплічак, якія не мелісвайго святара.Гэтыя прыходыабслугоўваўсвятар галоўнагапрыхода.
Столінскаяакруга.
Азёры.
Да прыходаадносілісявёскі Азёрыі Шахі. ПрыхадскаяСвята-Пакроўскаяцарква былапабудаванаў 1786 г. за сродкіпрыхажан. У1898 г. адбыўсярамонт царквы.Царкве належала49 дзесяцін зямлі.Зямля апрацоўсваласяпрыхажанаміпад 1/3 ураджаю.Даход за 1931 г.склаў 200 злотых.На тэрыторыіпрыхода працавала2 пачатковышколы ў Азёрахі Шахах. На 1931 г.месца настаяцелябыло вакантным.Псаломшчыкампрацаваў СяргейЗямлянскі, якінарадзіўсяў 1906 годзе ў Магілёскайгуберні. У 1906 г.скончыў Мурамскаедухоўнае вучылішчаі з 1929 г. працаваўу Азёрах. Колькасцьпрыхажан у 1931г. слала 2020 чалавек(327 двароў).
Альманы.
Свята-Васкрасенскаяцарква ў Альманахбыла пабудаванаў 1893 г на сродкіпрыхажан. Дапрыхода належалівёскі Альманы, Пераброды, Кашара Альманская.Акрамя галоўнайпрыходскайцарквы меласяфіліяльнаяцарква і капліцаў в. Пераброды.На тэрыторыіпрыхода працавалі2 пачатковыяшколы ў Альманахі Перабродах.Царкве належала57 дзесяцін зямлі.Даход прыходаза 1931 г. склаў 525злотых. З 1930 г.настаяцелембыў СімановічМіхаіл (1906 г. н.).Ён скончыўДухоўную семінарыюі Багаслоўскіўніверсітэт.Псаломшчыкампры царквепрацаваў МіхаілКуміеўскі.Прыход налічваў2086 вернікаў (271двор).
Белавуша.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква былапабудаваназ дрэва ў 1906 г. насродкі прыхажану гонар СвятойТройцы. У 1926 – 1928гг. быў праведзенырамонт царквы.З 1920 г. настаяцелемпрыхода з’яўляўсяМацкевіч Анатоль(1901 г. н.). У 1920 г. ёнзакончыў Мінскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкамз 1929 г. быў СумоўскіІван, ураджэнецБелавушы. Ёнў 1929 г. закончыўдва класы Мінскайдухоўнай семінарыі.Царкве належала43 дзесяцінызямлі. Даходцарквы за 1931 г.склаў 1150 злотых.На тэрыторыіпрыхода працавалі3 школы (Белавуша, Ацвержычы, Манькавічы).Гэтыя вёскіі складаліБелавушскіпрыход. Агульнаяколькасцьправаслаўныхвернікаў на1931 г. складала4520 чалавек (657 двароў).
Бухлічы.
Да прыходаадносілісявёскі Бухлічыі Варані. У 1928 г.была пабудаванагалоўная прыхадскаяцарква РастваБагародзіцыў в. Бухлічы насродкі прыхажан.У в. Варані існавалафіліяльнаяцарква. Прыходуналежала 39 дзесяцінзямлі. Даходцарквы за 1931 г.склаў 450 злотых.На тэрыторыіпрыхода працавала2 школы ў Бухлічахі Варанях. У1931 г. у іх навучалася120 хлопцаў і 60дзяўчат. З 1931 г.настаяцелембухліцкайцарквы быўВасіль Віткоўскі.Псаломшчыкамз 1928 г. працаваўСамуіл Белазёрскі.У 1931 г. колькасцьпрыхажан складала1757 чалавек (217 двароў).
Бярозава.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква былапабудаванаў 1795 г. на сродкіпрыхажан здрэва ў гонарНараджэнняБагародзіцы.У 1927 г. быў праведзенырамонт царквы.На 1931 г. настаяцелемпрыхода быўРозановіч ПётрІванавіч (1902 г.н.). Ён ў 1917 г. ёнзакончыў Мінскаедухоўнае вучылішча, а ў 1925 г. закончыўВіленскуюметрапаліяльнуюдухоўную семінарыю.З 1927 г. працаваўу Бярозаве.Псаломшчыкаму царкве быўВалашчук АнатольІванавіч (1910 г.н.). У 1926 г. закончыўКрэмянецкуюдухоўную семінарыю.З 1929 г. быў псаломшчыкаму в. Вайткевічы.З 1931 г. працаваўпсаломшчыкаму Бярозаве. Дапрыхода Бярозаваналежылі 2 філіяльныяцарквы: Свята-Міхайлаўскаяц-ва ў в. Храпуньі НараджэнняБагародзіцыў в. Гліннае.Бярозаўскіпрыход меў 107дзесяцін зямлі.На 1931 г. агульныдаход прыходаз ахвяраванняўі з зямлі складаў1200 злотых. Дапрыхода належылівёскі Бярозава, Глінск, Храпунь, Колкі. Колькасцьвернікаў на1931 г. складала4415 чалавек (740 двароў).
Вайткевічы.
Да прыходаадносілісявёскі Вайткевічы, Калонія, Блежава.Свята-Мікалаеўскаяцарква ў Вайткевічахбыла пабудаванаў 1877 г. на сродкіпрыхажан. У1927 г. царква былаадрамантавана.Філіяльнаяцарква ў вёсцыБлежава былапабудаванаў 1798 г., але згарэраў 1897 г. У 1898 г. царквабыла зноў адбудавана.Прыходу належала183 дзесяцінызямлі. Даходцарквы за 1931 г.склаў 1400 злотых.На тэрыторыіпрыхода працавалі2 школы ў Вайткевічахі Блежаве. У іхнавучалася180 дзяцей. З 1931 г.настаяцелемСвята-Міхайлаўскайцарквы ў Вайткевічахбыў КарпецІван. Ён нарадзіўсяна Валыні 1891 г.Скончыў мастацкаевучылішчаІмператарскайакадэміі ў 1911г. У 1923 г. скончыўВалынскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкаму Вайткевічахпрацаваў ураджэнецвёскі АздамічыМігай Анатоль.Ён скончыўТураўскаегарадскоевучылішча ітры гады жыўВіленскімманастыры. Натэрыторыіпрыхода пражывала2915 праваслаўных(410 двароў).
Велунь.
Да прыходаадносілісявёскі Велунь, Люціна, Белая.У в. Велунь у1907 г. была пабудаванаСвята-Пакроўскаяцарква на сродкіпрыхажан. Царквеналежыла 100 дзесяцінзямлі. Зямляаддаваласяпад апрацоўкупрыхажанамна 1/3 ураджаю.У 1931 г. даход царквысклаў 1600 злотых.На тэрыторыіпрыхода мелісятры школы ўвёсках Велунь, Люціна і Белая.У іх навучаліся222 хлопчыкі і160 дзяўчынак.Настаяцелемхрама з 1925 г. быўСтэцюк Фёдар(1893 г. н.), які скончыўВалынска-Крамянецкуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкам-дыяканампры царквеслужыў ВалкановічСямён. Ён нарадзіўсяў 1893 годзе, скончыўПачаева-Лаўраўскаедухоўнае вучылішча, а таксама некаторычас быў паслушнікамУладзіміра-Валынскагаманастыра. УВелуні ён служыўз 1914 г. На тэрыторыіпрыхода Велуньпражывала 3825праваслаўных(537 двароў).
Высоцк
Да прыходаадносілісямястэчка Высоцкі вёска Рэчыца.Галоўная прыхадскаяСвята-Успенскаяцарква ў Высоцкубыла пабудаванаў 1877 г. на сродкіпрыхажан. У1923 г. царква былаадрамантавана.На тэрыторыіпрыхода былі2 капліцы: намогілках умястэчку Высоцкі ў вёсцы Рэчыца.Прыходу належыла225 дзесяцін зямлі.Гэтая зямляаддаваласяпад апрацоўкусялянам. Даходпрыхода за 1931г. склаў 1930 злотых.На тэрыторыіпрыхода працавалі2 школы ў Высоцкуі Рэчыцы. У гэтыхшколах навучалася450 вучняў. Настаяцелемцарквы ў Высоцкубыў ПярховічФіларэт. Ённарадзіўсяў 1870 г. у Сарненскімуездзе. У 1891 г. ёнскончыў Валынскуюдухоўную семінарыюі з 1928 г. працаваўу Высоцку. ПсаломшчыкЯўген Вышынскінарадзіўсяў вёсцы Жадэну 1885 г. СкончыўВяземскаедухоўнае вучылішча.Колькасцьвернікаў упрыходзе складала3647 чалавек.
Гарадная.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква былапабудаванаў 1915 г. з цэглы насродкі прыхажану гонар СвятогаМікалая. Царквеналежыла 39 дзесяцінзямлі. Даходцарквы за 1931 г.склаў 700 злотых.У прыходземелася яшчэадна царква, пабудаванаяз дрэва ў Гарадной.Гэтую царквуў сувязі з пабудовайвялікай каменнайцарквы праваслаўнаедухавенствадобраахвотнаперадало уніятаму 1927 г. Настаяцелемпрыхода з 1931 г.быў РажановічІван. Ён нарадзіўсяў 1871 г. у в. Ішкалдзь, закончыў Мінскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкамз 1922 г. быў мясцовыжыхар ГаўрыльчукІгнат (1886 г. н.). Дапрыхода належылівёскі Гараднаяі Дзераўная.На тэрыторыіпрыхода мелісядзве школы(Гарадная, Дзераўная). На1931 г. колькасцьправаслаўныхвернікаў складала2842 чалавекі (472двары).
Дубай-Зарэчны.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква былапабудаванаў 1885 г. з дрэва насродкі памешчыкаАфанасія Шведаваў гонар СвятогаМікалая. У 1926 г.быў праведзенырамонт царквы.Настаяцелемпрыхода быўЗубковіч Аляксандр.Ён працаваўу Дубаі-Зарэчнымз 1927 г. ПсаломшчыкВярхушкін Іванпрацаваў угэтым прыходзез 1929 г. У Дубаібыла яшчэ аднацарква ў гонарУздзвіжанняСвятога Крыжа.На тэрыторыіпрыхода было2 школы: Дубай-Зарэчныі Вулька-Арэя.У гэтых 2 школаху 1931 г. навучалася220 вучняў. Дапрыхода Дубай-Зарэчныналежылі наступныянаселеныяпункты: Дубай-Забалоцце, Загор’е, Беразіно, Хмеліна, Макавішча, Вулька-Арэя.Колькасцьправаслаўныхвернікаў складалакаля 2 тыс. чалавек(242 двары).
Радчыцк.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква, якаямесцілася ўРадчыцку, былапабудаванау 1841 г. на сродкіпамешчыка А.Скірмунта іпрыхажан угонар НараджэнняБагародзіцы.На тэрыторыіпрыхода мелісячатыры філіяльныяцарквы ў вёскахЦмінь, Рухча, Фядоры, Аўсямірава.Да прыходаналежылі вёскіРадчыцк, Калоднае, Фядоры, Аўсямірава, Кострава, РухчаІ, Рухча ІІ, ЦміньІ, Цмінь ІІ. Прыходуналежыла 116 га.зямлі. Агульныдаход прыходаза 1931 г. склаў 5200злотых. На тэрыторыіпрыхода працавала8 школ: Радчыцк, Калоднае, Фядоры, Аўсямірава, Кострава, ЦміньІ, Цмінь ІІ, РухчаІ. Настаяцелемпрыхода з 1931 г.быў протаіерэйМіневіч Васіль(1879 г. н.). Ён у 1902 г.закончыў Чарнігаўскуюдухоўную семінарыю.Другі святар-вікарыйСвяркоўскіАркадзь (1901 г. н.)закончыў Віленскуюдухоўную семінарыю.З 1921 г. у Радчыцкупрацаваў псаломшчыкПракаповічМіхаіл, які ў1894 г. скончыўМінскую духоўнуюсемінарыю.Колькасцьвернікаў Радчыцкагапрыхода ў 1931 г.складала 6700 чалавек(1095 двароў).
Старое-Сяло.
Галоўнаяпрыхадскаяцарква былапабудаваназ дрэва ў 1837 г. насродкі прыхажану гонар СвятогаМікалая. Акрамягэтай царквыў прыходземеліся яшчэ3 філіяльныяцэрквы і 3 каплічкі.Да прыходаналежылі вёскіСтарое-Сяло, Вежыцы, Дрожын, Пярховічы. Натэрыторыіпрыхода працавалічатыры пачатковыяшколы. Царквеналежыла 100 дзесяцінзямлі. Агульныдаход на 1931 годскладаў 620 злотых.З 1923 г. настаяцелемпрыхода з’яўляўсяШастаковічАнатоль (1885 г. н.).У 1908 г. ён закончыўМінскую духоўнуюсемінарыю. З1928 г. псаломшчыкампрацаваў ІванКірыеўскі (1891г. н.). Ён скончыўМінскую духоўнуюсемінарыю.Прыход налічваў2747 вернікаў.
Столін
Галоўнаяпрыхадскаяцарква УспенняБагародзіцыбыла пабудаванаў 1923 г. на сродківойта КірылыСімановіча.Да прыходаналежылі яшчэ3 філіяльныяцарквы (Рэчыца, Юнішча, Відзібор)і адна капліца.На тэрыторыіпрыхода працавалісямігадоваяшкола ў Столінеі пачатковыяшколы ў Рэчыцы, Відзіборы, Столінскіххутарах. Прыходуналежыла 103дзесяцінызямлі. Да прыходабылі прыпісаныянаселеныяпункты: Столін, Рэчыца, Юнішча, Відзібор, Церабішча, Крушын, Столінскіяі Юнішчанскіяхутары. З 1909 г. уСтоліне працаваўнастаяцелемпротаіерэйРадзялоўскіЛеў. Ён скончыўМінскую духоўнуюсемінарыю. З1929 г. ён з’яўляўсяблагачынным(дэканам) ІСтолінскайакругі. Псаломшчыкамз 1922 г. быў ЛеўРадзялоўскі.Колькасцьпрыхажан складала4872 чалавекі.
Струга
Прыхадскаяцарква СвятогаМікалая былапабудаванаў 1876 г. на сродкіпрыхажан. Дапрыхода належылівёскі Струга, Малыя Вікаравічы, Вялікія Вікаравічы, Будымле. Натэрыторыіпрыхода мелісяшколы ў вёскахСтруга і ВялікіяВікаравічы.У 1931 г. у іх навучалася262 вучняў. Царквеналежыла 50 дзесяцінзямлі. Зямляаддаваласяпад апрацоўкусялянам на 1/3частку ўраджаю.Агульны даходцарквы на 1931 г.складаў 750 злотых.З 1929 г. настаяцелемпрыхода быўСакалоўскіІван. Ён нарадзіўсяў 1897 г. у в. КухчыцыПінскага уезда.Скончыў Тульскуюдухоўную семінарыюў 1917 г. Псаломшчыкампрацаваў ВасільТабунько. Натэрыторыіпрыхода ў 1931 г.пражывала 2890праваслаўных.
Удрыцк
Да прыходаадносілісявёскі Удрыцк, Жадэн, Мілягі, хутар Хоміч.Галоўная прыхадскаяцарква ў гонарНараджэнняБагародзіцыбыла пабудаванаў 1714 годзе насродкі прыхажан.У 1860 г. быў зробленырамонт царквы.У прыходзе былі2 філіяльныяцарквы: на могілкаху в. Удрыцк і ўв. Жадэн. Прыходуналежыла 51 дзесяціназямлі. Даходпрыхода за 1931г. склаў 450 злотых.Працавалі 2пачатковыяшколы ў Удрыцкуі Жадэні. З 1935 г.настаяцелему Удрыцку быўМікалай Радзялоўскі.Ён нарадзіўсяў 1860 г. у сям’ісвятара. Скончыўу 1884 г. Мінскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкампрацаваў МіхаілБарысюк. У 1931 г.прыход налічваў3058 вернікаў.
Церабяжоў
Да прыходаадносілісявёскі Церабяжоў, Гарадзішча, Смародск, Тумен, Глінка. Свята-Ільінскаяпрыхадскаяцарква ў в. Церабяжоўбыла пабудаванаў 1872 г. на сродкіпрыхажан. У1928 г. быў праведзенырамонт царквы.У прыходземелася філіяльнаяцарква ў в. Глінка, якая была пабудаванаў 1903 г. Церабяжоўскамупрыходу належыла153 дзесяцінызямлі. Даходцарквы за 1931 г.склаў 900 злотых.На тэрыторыіпрыхода працаваліпачатковыяшколы ў вёскахЦерабяжоў, Гарадзішча, Смародск, Туменьі Глінка. НастаяцелемСвята-Ільінскайцарквы з 1893 г. быўпротаіерэйРубановічВісарыён. Ённарадзіўсяў 1859 г. у в. МарочнаПінскага уездаў сям’і святара.У 1884 г. скончыўМінскую духоўнуюсемінарыю.Псаломшчыкам-дыяканаму Церабяжовебыў Мігай Мікалай.Ён нарадзіўсяў 1903 г. у сям’ісвятара. СкончыўМінскую духоўнуюсемінарыю із 1927 г. працаваўу Церабяжове.У 1931 г. на тэрыторыіпрыхода пражывала2536 праваслаўных.
Давыд-Гарадоцкаяакруга
Аздамічы.
Да прыходаадносілісявёскі Аздамічы, Альгомель, МерлінскіяХутары, Луткі, Кароцічы, Талмачова.Галоўная прыхадскаяцарква знаходзіласяў в. Аздамічы.У Альгомлі іМерлінскіхХутарах існаваліфіліяльныяцэрквы. Настаяцелемпрыхода быўНіканор Катульскіз 1928 г. працаваўу Аздамічах.Ён закончыўу 1925 годзе Валынскуюдухоўную семінарыю.Псальмістамз 1932 г. працаваўЕпіфаній Валашчукі меў ступеньмагістра багаслоўя.У прыходзепрацавала 9школ. У іх навучалася570 вучняў. У прыходзеінавала царкоўнаебрацтва (70 чалавек).Колькасцьвернікаў у 1934г. складала4450 чалавек.
Альшаны
Да прыходаадносілісявёскі Альшаны, Рамель, Сямігосцічыі Вялікае Малешава.Галоўная прыхадскаяцарква СвятойПараскевыПятніцы знаходзіласяў вёсцы Альшаны.У Рамлі і Сямігосцічахіснавалі філіяльныяцэрквы. У ВялікімМаляшаве быладраўлянаякаплічка СвятогаЯна Багаслова.З 1923 г. настаяцелемпрыхода быўСтэфан Каржанеўскі, які скончыўВіленскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкамз 1928 г. працаваўІлля Лапін. Натэрыторыіпрыхода працавала5 школ. У 1930-х гг.у школах навучаласякаля 1100 вучняў.Колькасцьвернікаў складала5750 чалавек.
Велямічы
Да прыходаадносілісявёскі Велямічы, Альпень. Галоўныпрыхадскі храмзнаходзіўсяў в. Велямічы.У Альпені існавалафіліяльнаяцарква. Настаяцелемпрыхода з 1914 г.быў МікалайЮніцкевіч. З1923 г. псаломшчыкампрацаваў ІванКурнілеўскі.У прыходзе было2 школы. У 1934 г. уіх навучалася458 вучняў. У Альпеніў канцы 1920-х гг.была ўтворанауніяцкая парафія.У выніку чагова уніяцтваперайшло больш200 чалавек. У 1934г. у прыходзеналічваласякаля 3200 праваслаўных.
Давыд-Гарадок
На тэрыторыіпрыхода меласятры царквы ўДавыд-Гарадку: адна мураванаяі дзве драўляныя.У вёсках Хорск, Харомск, Турызнаходзілісякапліцы. Натэрыторыіпрыхода працавала5 школ. Настаяцелемгалоўнагапрыхадскогахрама ў Давыд-Гарадкубыў протаіерэйАляксандрБялаеў. Вікарыемз 1926 г. працаваўЯўген Мірановіч.Дыяканам з 1918г. працаваўЯкаў Танканог.Дзмітрый Ласіцкіз 1919 г. працаваўпсаломшчыкам.У прыходзеіснавалі двахоры. У прыходзеіснаваў “Кружокревнителейправославия”у які ўваходзілакаля 100 чалавек.У прыходзепражывала каля1050 праваслаўных.
Дубянец.
На тэрыторыіпрыхода існавалідва храмы. Галоўнаяцарква знаходзіццаў вёсцы Дубянец.Філіяльнаяцарква знаходзіццаў вёсцы Беражное.На тэрыторыіпрыхода працавалічатыры школы.У іх навучалася590 вучняў. Настаяцелемпрыхода з 1925 годаз’яўляўсяШпакоўскі Іван.Псаломшчыкамз 1930 года працаваўФеадосій Багатка.Пры царквеіснаваў хор(15 чалавек). Дапрыхода адносілісявёскі Дубянец, Беражное, Бор-Дубянец, Магільнае, Ястрабель, Красны Бор іхутар Заліпнікі.У 1934 г. на тэрыторыіпрыхода пражывала3457 праваслаўных.
Лядзец.
Галоўныпрыхадскі храмзнаходзіўсяў в. Лядзец ібыў пабудаваныў гонар ВялікамучанікаГеоргія. У 1928 –1929 гг. царква былаадрамантавана.На тэрыторыіпрыхода былакапліца ў вёсцыУгалец. Настаяцелемхрама з 1927 г. быўГрыгорый Коршун.Ён скончыўВіленскуюдухоўную семінарыюі ў 1923 г. быў пасвячоныў святары.Псаломшчыкампрацаваў ГрыгорыйСамародскі, які ў 1931 г. скончыўВіленскаедухоўнае вучылішча.Да прыходаналежылі вёскіЛядзец, Угалец, Вялікія і МалыяАрлы. На тэрыторыіпрыхода працавала5 школ. Прыходналічваў 4477вернікаў.
Плотніца.
Да прыходаадносілісявёскі Плотніца, Беражцы, Асаўцы, Гальцы, Сіціцк, Варсынь, Асавая.Галоўная прыхадскаяСвята-Пакроўскаяцарква знаходзіласяў Плотніцы. У1934 г. царква былаадрамантавана.У Беражцахіснавала філіяльнаяцарква. У Сіціцкуі Гальцах былікапліцы. З 1921 г.настаяцелемпрыхода быўГеоргій Кебец, які скончыўВіленскуюдухоўную семінарыю.Псальмістамз 1920 г. служыўМіхаіл Аналовіч.З 1933 г. дыяканаму Плотніцыслужыў ГеоргійЮрашкевіч. Упрыходзе дзейнічала6 школ, у якіху 1934 г. навучалася876 вучняў. Натэрыторыіпрыхода існаваларымска-каталіцкаяпарафія і касцёлу в. Асавая.Колькасцьправаслаўныхвернікаў у 1934г. складала5700 чалавек.
Рубель.
Да прыходаадносілісявёскі рубельі Хотамель. УРублі знаходзіласягалоўнаяСвята-Міхайлаўскаяпрыхадскаяцарква. У вёсцыХотамель былакапліца УздзвіжанняСв. Крыжа. Настаяцелемпрыхода быўАляксандрЗазіркоўскі.У 1926 г. ён скончыўВіленскуюдухоўную семінарыю.Псаломшчыкамз 1924 г. працаваўМікалай Пыжэвін.На тэрыторыіпрыхода дзейнічалі2 школы, у якіху 1934 г. навучалася700 вучняў. Колькасцьвернікаў у 1934г. склала 3876 чалавек.
Стахава.
Дадзены прыходскладаўсятолькі з аднойвёскі Стахава.Галоўная прыхадскаяСвята-Пакроўскаяцарква былапабудаванаў 1887 г. Настаяцелемпрыхода з 1927 г.быў УладзімірВерыноўскі, які ў 1913 г. скончыўМінскую духоўнуюсемінарыю. З1913 г. псаломшчыкаму Стахаве працаваўСцяпан Крычэўскі.На тэрыторыіпрыхода дзейнічалаадна школа, уякой у 1934 г. навучалася400 вучняў. Натэрыторыіпрыхода пражывала2400 праваслаўных.
Заключэнне
На асновепрыведзеныхфактаў, дакументаўі статыстыкіможна зрабіцьвынік, што рэлігійнаежыццё на тэрыторыіСтолінскагапавета ў 1920 –1930-я гг. было даволібурным. Становішчаправаслаўныхна тэрыторыіпавета, завыключэннемнекаторыхвыпадкаў, былостаноўчым. Якмы бачым адміністрацыйнаяструктура ісетка праваслаўныхцэркваў натэрыторыіСтоліншчыныў гэты перыядпавялічылася.Будавалісяновыя цэрквыі праводзіўсярамонт існуючыххрамаў. Праваслаўнаяцарква меладоступ да школьнайадукацыі. Ваўсіх школахправаслаўныясвятары выкладаліЗакон Божы.Нягледзячына спробы польскайадміністрацыіпашырыць польскуюмову і ўвесціяе ў царкоўныябогаслужэнніправаслаўнаедухавенствапрацягваласлужыць богаслужэннізгодна з векавыміўсходнеславянскімітрадыцыямі.Многія праваслаўныясвятары нягледзячына “рускасць”Праваслаўнайцарквы ішліна супрацоўніцтваз польскайадміністрацыяй.Але гэтаесупрацоўніцтвахарактарызаваласяў асноўнымвырашэннемусялякіх бытавыхпраблем.
Міжканфесіянальныхканфліктаўна тэрыторыіпавета не было.А тыя канфлікты, што адбываліся, насілі даволівузкі характарі мелі тыпічнуюгаспадарча-эканамічнуюафарбоўку, штоз’яўляеццахарактэрнымдля любогаграмадства.
Што тычыццапытання абэкспансіікаталіцызмуна тэрыторыіпавета, то можнасказаць, штокаталіцкікасцёл, як дзяржаўнаярэлігія ІІ РэчыПаспалітай, меў такіж статусі на тэрыторыіпавета. Але папрычыне свайгоневялікагапашырэння, ённе змог карэннымчынам паўплывацьна рэлігійнуюсітуацыю ўпавеце. У гэтыперыяд назіраласяспроба пашырэнняпракаталіцкіхнастрояў шляхамадраджэнняуніяцтва.Праваслаўнаяцарква ў параўнанніз царскім перыядамстраціла свойуплыў у дзяржаўныхорганах, алеяе ўплыў нанасельніцтване зменшыўся.Нават хуткаепашырэнне сяродправаслаўнаганасельніцтвапратэстантызмуне змагло паўплывацьна традыцыйнуюрэлігійнуюабстаноўкуў павеце.
Можна зрабіцьвыснову шторэлігійнаясвабода ў гэтыперыяд была.Аб гэтым сведчыцьнават той факт, што нават некаторыяновыя пратэстанцкіяабшчыны ў гэтыперыяд змагліабзавесцісясваімі храмамі.А перашкоды, што існавалі, былі нічым упараўнанніз тым, што давялосяперанесціхрысціянаму наступныядзесяцігоддзі.
Спіс выкарыстаныхкрыніц
1.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1. Спр. 763.
2.ДАБВ. Ф. 2003. Воп.1. Спр. 680.
3.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1. Спр. 682.
4.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1. Спр. 733.
5.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1… Спр. 834.
6.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1. Спр. 885.
7.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 1. Спр. 2926.
8.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 2. Спр. 954.
9.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 2. Спр. 955
10.ДАБВ. Ф. 2003. Воп.2. Спр. 1199.
11.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 2. Спр. 1200.
12.ДАБВ.Ф. 2003. Воп. 2. Спр. 1201.
13.ДАБВ.Ф. 2059. Воп. 1. Спр.2926..
14. ДАБВ. Ф. 2059. Воп.1. Спр. 3089.
15.Памяць: Гісторыка-дакументальнаяхроніка Столінскагараёна. – Мн.: БЕЛТА,2003.
16.Рэлігія і царквана Беларусі: Энц. даведнік: рэд. Пашкоў Г.П.і інш. – Мн.: БелЭнц., 2001.
17.Энцыклапедыягісторыі Беларусі: У 6 т./ Беларускаяэнцыклапедыя.- Мн.: Бел. энц. імяП. Броўкі, 1993 –1998.
18.Jakimowicz R.Dawidgrуdek.Pińsk.1939.
19.MikeKorżeniewicz. Chcialemżyć.-Canada.2002.
Дадаткі
Дадатак №1.№ Назва прыхода Лічба праваслаўных вернікаў на Вернікі іншых канфесій на тэр. прыходаў на 1931/1934 гг. Заўвагі
1925 г. 1931/ 1934 г.
ката
лікі унія-ты яўрэі пра-тэстан-ты
1. Высоцк 3200 3647 71 — 1021 4
У апошніх 5 калонках дадзеныя
падаюцца
на 1931 г. 2. Вайткевічы — 2915 110 35 98 85
3. Велунь 3166 3825 40 — 106 45
4. Азёры 1400 2030 25 — 101 —
5. Бухлічы 1200 1757 — — 45 3
6. Удрыцк — 3068 101 — 61 43
7. Церабяжоў 4400 4546 93 — 165 3
8. Альманы — 2086 — — 19 —
9. Струга 3500 2890 17 — 31 66
10. Столін 5000 4879 1000 — — —
11. Старое-Сяло 2225 2742 26 — 60 6
12. Радчыцк 5900 6701 30 — 154 84
13. Гарадная 3200 2842 16 407 700 35
14. Дубай-Зарэчны — 1995 37 — 67 3
15. Белавуша 4300 4520 51 — 188 193
16. Бярозава 4080 4415 — — — —
17. Дубянец — 3457 50 — 18 45
18. Давыд-Гарадок 9000 10052 148 3 7274 4
У апошніх 5 калонках дадзеныя
падаюцца
на 1934 г. 19. Аздамічы 4700 4450 129 92 99 33
20. Велямічы 3100 3222 35 127 87 106
21. Плотніца 4900 5704 244 — 240 —
22. Рубель 3636 3876 25 — 313 13
23. Стахава 3100 2447 — — 105 —
24. Альшаны 3200 5751 94 — 115 175
25. Лядзец 3900 4477 32 — 105 —
(—) – данныяневядомыя цітакой групынасельніцтване пражывалана тэрыторыіпавета.
(ДАБВ. Ф. 2059. Воп.1. Спр. 2926.; ДАБВ. Ф.2059. Воп. 1. Спр. 3089.)
Дадатак №2
Спіс праваслаўныхсвятароў якіяпрацавалі ўСтолінскімпавеце.№ п/п Прозвішча і імя Пасада Назва прыхода 1. Шалковіч Міхаіл Дэкан і настаяцель Давід-Гарадок 2. Радзялоўскі Леон Дэкан і настаяцель Столін 3. Шыпрукевіч Грыгорый настаяцель Азёры 4. Лобан Фоцій настаяцель Вайткевічы 5. Радзялоўскі Юрый настаяцель Струга 6. Крышчук Аляксей настаяцель Гарадная 7. Радзялоўскі Мікалай настаяцель Удрыцк 8. Стэцюк Фёдар настаяцель Велунь 9. Розановіч Іван настаяцель Рубель 10. Шпаковскі Іван настаяцель Дубянец 11. Корзун Грыгорый настаяцель Лядзец 12. Розановіч Пётр настаяцель Бярозава 13. Мацкевіч Анатоль настаяцель Белавуша 14. Шастаковіч Міхаіл настаяцель Старое-Сяло 15. Мігай Мікалай настаяцель Аздамічы 16. Юначкевіч Мікалай настаяцель Велямічы 17. Кебец Грыгорый настаяцель Плотніца 18. Каржэноўскі Сцяпан настаяцель Альшаны 19. Рубановіч Вісарыён настаяцель Церабяжоў 20. Шэмяціла Якуб настаяцель Радчыцк 21. Перхаровіч Філарэт настаяцель Высоцк 22. Вернікоўскі Уладзімір настаяцель Стахава 23. Зубковіч Аляксандр настаяцель Дубай-Зарэчны 24. Грабёнка Міхаіл настаяцель Бухлічы 25. Кротас Еўсцігней настаяцель Альманы 26. Райна Казьма настаяцель Давід-Гарадок
ДАБВ. Фонд2003, Вопіс 2, Справа955, Ліст 37.
Дадатак №3
/>
Дадатак №4
/>