Мастера Белоруссии

Беларускае мастацтва . Жывапic ХАРАКТАРЫСТЫКА МАСТАЦТВА ПЕРШАБЫТНАГА ЛАДУ НА ТЭРЫТОРЫI БЕЛАРУСI Беларускае мастацтва мае багатую гсторыю. Яго выток звязаны з першабытным грамадствам, эпохай палеалту. Чалавек гэтага часу займася паляваннем, збральнцтвам, выкарыстовал каменныя касцяныя прылады працы. Да часу сярэдняга палеалту адносцца пачатак здабывання агню, новыя, больш дасканалыя спосабы апрацок

каменю. Разнастайным становяцца прылады працы скрабк, ручныя рублы што было значным крокам у прагрэсным развцц чалавека. Важным працэсам гэтага перыяду зявся пераход ад першабытнага стада да роду завяршэння фармравання чалавека сучаснага выгляду - краманьенца. У эпоху палеалту знкаюць прымтыныя рэлгйныя вераванн, якя далейшым аказал вялк плы на развцц мастацтва, вызначыл яго характар. Гэта был фантастычныя адлюстраванн рэчаснасц свядомасц чалавека, цесна звязаныя

таксама з культам продка, замагльным культам адпаведным абрадам. Прымтынае мастацтва эпох неалту было акрэслена арнаментам скульптурай. Гэту выснову можна зрабць на падставе знойдзеных твора старажытных майстро, якя маюць дэкаратына-прыкладны культавы характар.Арнамент бы часцей за с геаметрычным ме выгляд хвалстых, ламаных лнй, згзага,рысак кропкавых паглыблення. м упрыгожвал прылады працы, прадметы , якя, на думку археолага, выкарыстовался

магчных абрадах. снаванне мацярынска-радавой абшчыны стварыла культ жанчыны, што адлюстравалася тагачаснай скульптуры. Невялкя па памерах фгурк жанчын выразал з косц, каменню. х атары падкрэслвал перш за с бялагчны пачатак, гпертрафруючы выявах асобныя частк цела, што, магчыма, павнна было васабляць вобраз прамац, дэю плоднасц. Да эпох позняга палеалту адносяцца знаходк прыгожання. У большасц гэта был прыстасаваныя прыродныя формы - зубы жывл, раквны з прасвдравным адтулнам, касцяныя

трубачк. У мезалце 9-5 тыс. да н.э. адбываюцца важныя змены характары жыцця першабытнага грамадства. У х аснове вынаходства лука, стрэл з крэмневым наканечкам, прыручэнне дзкх жывл, засяленне лясной зоны. Людз гэтага часу карыстался крэмневым прыладам працы нажам, скрабкам, разцам разнастайнай формы, якя выраблялся спосабам абк. Часцей за с крэмневыя дэтал замацовался пазах трымальнка. Знаходк такога тыпу был зроблены паднвых ранах Беларус

Петрыкаск ран, стаянк Беласарока, Юравчы, Лескавчы . У эпоху неалту 5 3 тыс. да н.э. адбываецца далейшае развцц складненне прымтынага мастацтва. Гэтаму садзейнча працэс пераходу ад прысвойваючыга вядзення гаспадарк паляванне, рыбная лоля, збральнцтва да вытворчых форм земляробства, жывлагадоля. Важным дасягненнем неалту зяляецца посуду, пачатак вырабу глнянага узнкненне прадзення ткацтва. Глняны посуд, пераважна востраканечнай формы, выраблял ручную,

упрыгожвал арнаментам абпальвал. Выкарыстанне размяшчэнне арнаменту было самым разнастайным, а яго характар сведчыць аб развтым пачуцц формы старажытных майстро. Найбольш часта сустракаюцца вырабы з геаметрычным вузорам, як наносл зубчастым штампам, пальцам, пазногцям, завостраным палачкам знаходк з басейна Прыпяц - паселшча Лысая Гара, в. Круглцца, паселшча ля в. Рудакова Слонмскага рана.

У часы позняга неалту 3 тыс. да н. э. атрымлвае распасюджанне керамка шарападобных пласкадонных форм гаршк, амфары, мск з выявам жывл,птушак, якя пасвайму выгляду нагадваюць арнамент. Значнае месца мастацкай дзейнасц чалавека позняга палеалту займаюць таксама скульптурныя вырабы, прадметы культу, упрыгожанн. Часцей за с яны выраблялся з косц, крэмня, а прыгожанн з бурштыну. На Асавецкай стаянцы Бешанковцкм ране был знойдзены выява лася, выразаная з рога, некальк выяв галавы

чалавека, фгурк птушак, падвеск пацерк з бурштыну, зубо жывл. У парананн з палеалтычным фгуркам жанчын, дзе галоным бы бялагчны пачатак, у неалтычнай скульптуры асноная вага надаецца выяленню мужчынскх вобраза, галавы, твару. Такога роду скульптура, прадметы культу, упрыгожанн маюць падабенства са знаходкам паднва-сходняй Прыбалтыцы, на паночна-сходнх тэрыторыях Рас. У эпоху бронзы кан.

3 - пач. 2 тыс. да н.э. назраецца пашырэнне матэрыяльнай дзейнасц чалавека. Адначасова з каменным прыладам працы выкарыстоваюцца медныя бронзавыя сякеры, наканечнк копя, долаты, нажы, разнастайныя прыгожанн, Пры гэтым вырабы з каменю вызначаюцца добрай апрацокай. Пашырэнне абму вытворчасц прылад працы, паляпшэнне х якасц прывяло да абмену, услед за чым прыходзць мамасны падзел грамадства. Чалавек пасяляецца найбольш зручных для вядзення гаспадарк месцах - наберагах

вадама, на радлвых землях. У развцц мастацтва бронзавага веку асаблвую ролю пачынае адыграваць рэлгя. Пашыраецца складняецца касмаганчны культ культ продка. Пахаванн бронзавага веку вядомы двух тыпа - труппалаженн трупапахаванн курганы ля в. Хадасевчы Рагачоскага рана, грунтавыя магльнк ва рочышчы Стрэлца Веткаскага рана . Пахавальныя рэчы з магльнка кургано складаюць глняны посуд, крэмневыя наканечнк

стрэл дроцка, нажы, клнападобныя сякеры, разнастайныя прыгожанн, вырабы з бурштыну медз бронзы. Яны сведчаць не тольк аб высокм узрон вытворчасц, снаванн абмену ва рочышчы Стрэлца был знойдзены шкляныя фаянсавыя егпецкя пацерк, але аб развтым пахавальным кульце, шырокх шматбаковых яленнях вераваннях людзей эпох бронзы. Разнастайнасцю форм, арнаменту вызначаецца керамка эпох бронзы. Звычайна гэта пласкадонныя сасуды радзей пераважна пачатку бронзавага веку востраканечныя гшарабалобныя.

Посуд упрыгожвася геаметрычным арнаментам, як размяшчася або верхняй частцы вырабу, або пакрыва сю паверхню сасуда. Панманне паднва-сходня раны бронзы был звязаны з сярэднядняпроскай прыбалтыйскай культурай. Насельнцтва гэтых месц у 21 - 15 стагоддзя да н. э. Вырабляла керамчны посуд шарападобнай формы з плоскм дном прыгожвала яго кругавым лням, наразным арнаментам, адбткам шнура культура шнуравой керамк асобныя археалагчныя культуры маюць назву ад характару прыгожвання

керамчных выраба . Керамка эпох бронзы, разам з некаторым тэрытарыяльным асаблвасцям, вызначалася шэрагам агульных рыс, уласцвых як Падняпрою, Палессю, так Падзвнню, Панманню Беларус. Пераважнае развцц арнаментальнага падыходу мастацкай чалавека прывяло да значнага памяншення колькасц скульптурных выя у эпоху бронзы. Тыя ж, што вядомы зараз, маюць ясна выказаны магчны характар.

Так, у верхнх пластах паселшча ля в. Асавец Бешанковцк ран была знойдзена касцяная скульптура выглядзе галавы чалавека. Мяркуючы па яе форме наянасц адтулны для нашэння, яна выкарыстовалася рытуальных магчных абрадах. У мастацтве бронзавага веку добра бачна яшчэ адна асаблвасць. Разнастайнасць форм вда мастацкай дзейнасц чалавека зявлася вынкам бурнага працэсу этнакультурных змяшэння заемаплыва. Наступным важным этапам у развцц мастацтва першабытнага грамадства зяляецца жалезны век 7

- 6 стст. да н. э н звязаны з пачаткам здабывання жалеза. Выраб прылад працы з больш трывалага металу садзейнча атрыманню прыбавачнага прадукту накапленню матэрыяльных каштонасцей спачатку родзе, а потым у асобных семях. Гэта паскорыла распад першабытна-абшчынных сфармравала прадумовы для зацвярджэння феадальных адносн. У эпоху жалеза на тэрытор Беларус суседнх землях складваюцца стойлвыя этнчныя тварэнн, на аснове якх

у канцы 1-пачатку 2 ст. да н. э. Узнкаюць сучасныя сходнеславянскя балтамоныя народы. Сфера дзейнасц чалавека у эпоху жалеза значна пашыраецца парананн з папярэднм перыядам. Насельнцтва займалася жывлагдоляй, земляробствам, паляваннем, рыбалоствам. Гэта дыктавала павелчэнне кола прадмета, якм карыстался побыце. Гсторык вылучаюць у жалезным веку шэраг культур, адпавядаючых групам плямн, якя мел вызначаныя рысы

матэрыяльнай культуры рытуала пахавання. Найбольш старажытнай зяляецца млаградская культура першыя знаходк был зроблены паблзу в. Млаград Рэчые рысы таксама ласцвы паднва-сходняй Беларус Столнск, Лоеск раны . З канца 1 тыс. да н. э. у Верхнм Сярэднм Падняпро складваецца зарубянецкая культура назва паходзць ад паселшча, адкрытага паблзу в. Зарубянцы на Кешчыне 1899 г Паночна-сходня раны

Беларус эпоху жалеза насялял балцкя плямны штрыхаванай керамк днепра-дзвнскай культуры. Гэтыя культуры не снавал адасоблена. м был ласцвы агульныя рысы, што дазваляе вылучыць у мастацтве жалезнага веку шэраг асаблвасцей. Сфера выкарыстання мастацтва прадметах побыту паступова звужаецца на керамцы прыгожаннях. Вялкую групу выраба, якя сведчаць аб высокм узронн развцця дэкаратына-прыкладнога мастацтва жалезнага веку, складаюць жалезныя шкляныя прыгожанн.

Да лку шыррока распасюджаных вда адносяцца заколк фбулы прыстасаванн для зашпльвання адзення . Акрамя х выраблялся скроневыя падвеск, кольцы, пярсцнк, грыны, бранзалеты, луннцы. Гэтыя вды прыгожвання мел разнастайную форму, якая мянялася межах утылтарнага жытку, вызначался багатым дэкорам, своеасаблвым тэхнкам выканання. Часта вырабач выкарыстовался розныя насечк, рубчык, втыя згзагападобныя элементы, эмалевыя стак. Вапрыгаженнях эпох жалеза сутракаюцца выявы круга ромба.

Яны был смвалам сонца, месяца, асобных свяцла сведчыл аб устойлвых дастаткова ясных уяленнях старажытных людзей аб свеце яго пабудове. З цягам часу назраецца х паступовае складненне с большая зашыфраванасць, асаблва канцы жалезнага веку. Гэта сведчыць аб узмацненн значэння веравання касмаганчны культ, абогатварэнне сл прыроды , набыцц м рол вядучага стымулу развцц мастацтва. У эпоху жалеза вялкай разнастайнасцю вызначаецца керамка.

Пры раскопках месц жылля старажытнага чалавеканабольш часта сустракаюца гаршк жбаны цюльпанападобнай цылндрычнай формы, падстак, кубк, патэльн, мск. Амаль усе вырабы прыгожвался арнаментам. Яго характар сведчыць аб адносна высокм узрон эстэтычных уяленнях людзей таго часу, а таксама аб сувяз гэтых уялення з вераванням. У вынку археалагчных раскопак был знойдзены шматлкя скульптурныя выявы. Большасць з х насла культавы характар была амулетам.

Часцей сустракаюцца выявы жывл птушак, радзей - чалавека. Акрамя невялкх па памерах скульптурных выя у эпоху жалеза выконвал манументальныя вывы - каменных дала баб . х выраблял з дрэва каменню. Найбольш вядомым творам зяляюцца Шклоск дал,каменныя бабы, знойдзеныя Жабнкаскм ране. У эпоху жалеза шматлкя плямны, падтрымлвал рознахарактарныя сувяз са скфам, сарматам, кельтам, гарадам

паночнага Прычарнаморя зарубянецкая культура , з плямнам, якя насялял тэрыторыю сучаснай Польшчы Прыбалтык усходне-паморская культура . Найбольш старажытнае жылл на тэрыторы Беларус адносцца да часо неалту. Прыкладам могуць быць жытлы, знойдзеныя каля в. Бердыж у Чачэрскм ране в. Юравчы Калнкавцкм ране. Гэтыя пабудовы, паглыбленныя зямлю авальныя плане, был зроблены з касцей буйных жывл. х дах нагадвал

шатровую канструкцыю. Звычайна цэнтре жытла знаходзся ачаг. Бодьш складаныя прыклады жылля адносяцца да неалту эпох жалеза бронзы - зямлянк, пазямдянк, надземныя будынк. Рэштк такх жытла знойдзены пры раскопках неалтычных стаянак у далнах рэк Прыпяц, Сожа, Нмана. У вярхоях Дняпра адкрыты будынк слупавой канструкцы Рагачоск ран . Жылл гэтага часу звычайна перакрывалася конусападобным двухсхльным дахам.

Да цкавых прыклада старажытнага жылля адносяцца будынк на палях платформах. Часцей за с зводзлся на тарфяннках азрах в. Асавец Бешанковцкага рана азры Ула Влейскм Велна Круглянскх ранах . У эпоху жалеза атрымлваюць распасюджанне разнастайныя па форме паселшчы. Сярод х заслуговаюць уваг мацаваныя гарадзшчы. Яны рамяшчался сярод лясо балот, на астравах, пагорках

мысах. Звычайна гарадзшчы мел сстэму мацавання, якая складалася з вало рво, разнастайных драляных канструкцый. Жылыя плошчы гарадзшча был паранача невялкм не перавышал дажыню 60 - 70 метра. Гарадзшчы зялялся цэнтрам, вакол якх знаходзлся селшчы. Так варыянт размяшчэння жылля бы зручным для занятка земляробствам жывлагадоляй. У час ваеннай небяспек жыхары селшча хавался гарадзшчах.

У селшчах паднвых рана Беларус часцей за с будавал зямлянк пазямлянк, у паночных узводзл жытлы зрубнай канструкцы. Яе зяленне прыпадае на 2 - 3 стагоддз нашай эры было абумолена шырокм распасюджаннем жалезных прылад працы, магчымасцю апрацоваць дастаткова вялкя паверхн дрэва. У далейшым канструкцыя зруба стала асновай у развцц дралянага дойлдства, фармраванн яго разнастайнасцей. У 4 - 5 стагоддзях н. э. працэс распаду патрыярхальна-радавых аднсн узмацняецца.

У гэты час будуюцца пераважна селшчы. Аднак неабходнасць у гарадзшчах па-ранейшаму застаецца. Такя гарадзшча размяшчался звычайна цэнтры вялкх селшча. Другм прыкладам, аб культуры буданцтва перршабытнага ладу, зяляюцца пахавальныя курганы. Напачатку яны был калектыным магльнкам, затым месцам пахавання знац. Формы памеры пахавальных кургано самыя разнастайныя ад авальных, круглых да валападобных.

З 9 ст. большае распасюджанне атрымлваюць круглыя курганы. У вынку раскопак был знойдзены курганы з каменным драляным канструкцыям нутры знадворку Мохаск могльнк у Прыпяцкм Палесс, пахаванн ля рэк Бобр Бярэзна . Старажытныя людз зводзл таксама культавыя збудаванн язычнцкя капшчы трэбшчы . Аб х захавался сцплыя звестк. Звычайна гэта был насыпы, узвышшы, на верхнх пляцоках якх адпралял той

ц ншы абрад в. Юхнавшчы Слонмскм ране . У 7 - 8 стагоддзях н. э. на тэрыторы Беларус фармруецца сходнеславянскя плямны дрыгавчо,радзмча,крывчо. Гэты перыяд звязаны з распадам першабытнаабшчынных адносн фармраваннем феадальных. ВЫЯЛЕНЧАЕ МАСТАЦТВА СТАРАЖЫТНЫХ ЗЯМЕЛЬ БЕЛАРУС Значнай часткай культуры старажытнабеларускх зямель зяляецца жывапс.Прыклады гэтага вду мастацтва, якое захавалася да нашых дзн, звязаны з манументальным

жывапсам, кнжнай мняцюрай, эмалевым выявам. Самым старажытным фрэскам, якя вядомы на тэрыторы Беларус, зяляюцца роспсы Сафйскага сабора Полацку. У сувяз з яго рэканструкцыяй фрэск захавался тольк трох усходнх апсдах, на нжнх частках слупо, на сценах склепа. Гэта сцены Ехарысты з выявам Хрыста апостала. Па захаваных фрагментах роспса можна меркаваць, што акрамя выя фгур храм бы багата арнаментаваны.

Найбольш часта сустракаецца раслнны струменны н мтава мармуровую кладку арнамент. У тэхнчным плане роспсы традыцыйныя. Мастк карыстался тэмперным фарбам,якя наносл на вльготную вапнавую тынкоку. Каларыстычныя пабудова фрэсак заснавана на прыглушаных шэрых, вохрыстых тонах. Такм чынам, роспсы Сафйскага сабора Полацку сведчаць не тольк аб арыентацы на Кескую мастацкую школу, але аб пошуку развцц асабстых, самастойных шляхо.

Яны звязаны з эвалюцыяй старажытнарускага манументальнага жывапсу. Больш высокм мастацкм узронем вызначаюцца фрэск Вялкага сабора, Пятнцкай Барысаглебскай царквы Бельчыцкага манастыра. Захаваныя матэрыялы абследавання пачатку 19 ст. фрагменты роспса гэтых будынка даюць падставы сцвярджаць аб новым этапе развцця Полацкай мастацкай жывапснай школы.

Па мастацкх якасцях вельм блзка да х стаяць фрэск Спаса-Праапбражэнскага сабора Ефраснскага манастыра. Яны был выканы 40 - 50 - ых гадах 12 стагоддзя. Гэта адзны помнк, як дайшо да нашага часу амаль непашкоджаным першапачатковым варыянце. Сстэма роспса Спаса-Праабражэнскага сабора падобна да взантыйска-кескай.У купале размешчана выява Спаса, на ветразяхь-выявы евангелста.

У конусе апсды знаходзцца выявва Мац Боскай Аранты. Роспсы паднвай паночнай сцен собора пабудаваны таксама з арыентацыяй на взантыйскую схему. Яны падзяляюцца на некальк яруса-рэгстра. Распсаны таксама нутраныя слупы, на кожнай гран якх размешчаны выявы святых. Акрамя манументальных роспса у Полацку да выдатных дасягненне жывапсу 12 стагоддзя можна аднесц фрэск Дабаравечанскай царкве Вцебску, Петрапаласкай аанабагаслоскай царквы сяр.

12 ст. у Смаленску. Больш самастойным шляхам шло развцц манументальнага жывапсу Гродзенскай мастацкай школы. Да яе найбольш значных помншка належыць аднесц жывапс алтарнай частк царквы Барыса Глеба 2 пал. 12 ст. у Гродне. Блзка да х стаяць фрэск Барысаглебскай царквы Навгрудку. Манументальны жывапс старажытнабеларускх зямель вызначаецца высокмузронем развцця. Яго прыклады звязаны з буйным культурна-палтычнымш цэнтрам.

Рознячыся некаторым дэталям, яны сведчаць аб адзным характары тэхнчных прыма,аб адзнай сстэме размяшчэння жывапсных выя у нтэреры, аб арыентацы на взантыйскя традыцы. Асаблвасц развцця жывапсу старажытнабеларускх зямель паказвае кнжная мняцюра. Кнг гэтагу часу псался на пергаменце. Перапсчык карыстался птушыным, часцей за с гусным,прам ц спецыяльным спосабам падрэзаным кавалачкам траснку. Уякасц чарнла жывал раслнныя адвары,якя мел цмна-карычневы або

чорны колер. Мняцюры выконвался тэмперным фарбам раслннага ц мнральнага паходжання. Асноная колеравая гамма мняцюр - карычнева-вохрыстая, залацстая, чырвоная.Кнг аздаблял застакам, нцыялам, буквцам, канцокам. Але вядучая роля х належыць мняцюрам. Да найбольш вядомых 11 - 12 сьагоддзя адносяцца Тураскае 11 ст Полацкае 13 -

14 стст Аршанскае 12 - 13 стст Астрамрава 1056 - 1057 гг. евангелл, зборнк Святаслава 1073. Для рукапса ранняга перыяду характэрны взантыйск стыль, заснаваны на выкарыстанн асаблва арнаментацы простых раслнных геаметрычных матыва. У жывапсе старажытнабеларускх княства прасочваюцца плывы романскага мастацтва. Распасюджаны на той час у культуры Заходняй Еропы стыль не мог не закрануць мняцюры рукапса, што стварался на бедарускх землях.

Яскравым прыкладам такх плыва зяляецца Кодэкс Гертруды, або Трырск псалтыр кан. 10 ст Прывезены на Бнларусь рукапсЮ як мяркуюць вучоныя, бых дапонены мастакам асобным аркушам з партрэтным сюжэтным выявам уладальнцы Кодэкса Гертруды, яе сына Яраполка з сямй Каранаванне Яраполка, Апостал Птр з сямй Яраполка, 1078 - 1087 . Манера вырашэння гэтых мняцюр значна адрознваецца ад той,

якая была характэрна старажытна-кескм рукапсам. Выява Кодэкса будуюцца на спалучэнн дакладнай мадэлрок фгур, прадмета, тонкх колеравых пераходах падкрэслай урачыстай манументальнасц. У 12 - 13 стагоддзях асноная роля у развцц кнжнага жывапсу належыць Полацку. Верагодна да Полацкай школы адносцца Служэбнк Варлаама Хутынскага кан. 12 - пач. 13 ст мняцюры якога з выявам аана

Златавуса Васля Вялкага сведчаць аб значным мастацкм тэхнчным мастацкм узрон рукапса таго часу. Такя ж высокя мастацкя якасц вызначаюць мняцюры Аршанскага Унверстэцкага 13 ст. евангелля. Развцц кнжнага жывапсу старажытнабеларускх зямель не праходзла залявана. Взантыйскя, раманскя, асаблва мясцовыя, традыцы вызначаюць высок зровень гэтага вду мастацтва. Вялкую мастацкую жывапсную каштонасць уяляе пластыка старажытнабеларускх княства.

На жаль помнка скульптуры захавалася не надта многа, то тлумачыцца адмоным сталеннем правасланай царквы да такх твора. Змагаючыся супраць язычнцкай веры, яна зншчала ц забараняла ствараць выявы, якя б нагадвал язычнцкх дала. Менавта гэта прадыктавала надзвычай вялкую разнастайнасць пластык малых форм. Скульптурныя творы 10 - 13 стагоддзя умона можна падзялць на дзве групы культавыя свецкя. Да культавай пластык алносяцца рэльефныя абразк. Звычайна гэта был невялкя па памерах выявы ад 4 да 6

см , на якх паказвал Хрыста, Мац Боскую, апостала, асобных святых, папулярных у той ц ншай мясцовасц. Высокм мастацкм якасцям вызначаецца абразок з выявай Канстанцна Алены сяр. 12 ст знойдзены Полацку. Прамавугольнк пласцны понасцю запаняюць дзве фгуры. Рытмчная парадкавнасць складак аддзення паказаных асоб, рытуальнасць х руха, шматлкя дакладна перададзеныя дэтал ствараюць належную рачыстасць. Разам з тым твору ласцва вызначаная монасць, маснасць форм.

Яна прасочваецца перш за с трактоцы твара Канстанцна Алены, застыласц паста х фгур, што сведчыць аб наянасц плыва раманскай культуры. Атарства паходжанне многх работ у выяленчым мастацтве старажытнабеларускх княства невысветлена. У адноснах да абразка Канстанцн Алена з Полацка бясспрэчным застацца яго выкананне мясцовым майстрам. Не менш значным творам, па якх можна явць характар пластык старажытнабеларускх княства яе сувяз з ншым

землям, зяляюцца Хрыстос Эманул 12 ст. з Пнска, двухбаковы абразок з выявам Мац Боскай вонкавы бок апостала Пятра адваротны бок кан. 12 ст пач. 13 ст. Мкола Стэфан Мнск, кан. 12 ст Разьба па камен была дастаткова пашыранай тэхнкай тагачаснай скульптуры, але не адзнай. Майсры працавал таксама бронзе абразок Мкола Стэфан, 11 ст выраззал выявы з косц фрагмент трыптыха з

Вакавыска з пагрудным выявам невядомых святых, 12 ст У 12 -13 стагоддзях на тэрыторы старажытнабеларускх зямель атрымлваюць распасюджанне лтыя бронзавыя крыжы - энкалпны. Акрамя культавай рол яны выкарыстоваюцца таксама у якасц прыгожання. Цкавыя зоры такога роду пластык знойдзены Друцку, Мнску, Полацку, Гродне, Навгрудку, Тураве. Большасць зх выраблялася

Кеве ц была арыентавана на яго мастацкя традыцы. Тольл некаторыя са знойдзеных работ стварался мясцовым майстрам. Другой значнай часткай помнка скульптуры зяляецца свецкая пластыка. Уасноным гэта невялкя па памерах вырабы, якм карыстался побыце фгурк шахмат, шматлкя рэльефныя накладк, вухачыстк г. д. шахматная фгура Насада з Гродна, 12 ст. Барабаншчык з Вакавыска, 12 ст. фгурка Музыкант з

Навагрудка, 12 ст Да пластык малых форм трэба аднесц вслыя пячатк, якм карыстался члены княжацкх семя прадстанк духавенства. Вядомы пячатк полацкага князя зяслава 10 ст туоаскага князя зяслава 11 ст мац Ефраснн Полацкай 12 ст пячатка полацкага епскапа ДЗянся 12 ст а таксама пячатк з Полацка, Пнска, Вакавыска, прыналежнасць якх да канкрэтных асоб не высветлена. Высокм зронем вызначаецца дэкаратына-прыкладное мастацтва старажытнабеларускх зямель.

Яно цесным чынам звязана з характарам сацыяльна-эканамчных зносн феадальнага грамадства, развццм рамства ганчарства, ткацтва, мастацкай апрацок дрэва, косц металу. Найбольш значнай часткай такх твора был прыгожанн. Гэта бранзалеты, пацерк, падвеск, луннцы, крыжы, котлы. Выраблялся таксама зброя, конск рыштунак збруя, абклады кнг абразо.

Майстры жывал зярненне, гравраванне, скань, эмалраванне, чарненне, лцц, чаканку - тыя вды апрацок меетала, якя трэбавал высокага майстэрства, дасканалага ведання тэхналог. Разнастайным было аздабленне прадмета побыту. У асноным выкарыстовася геаметрычны раслнны арнамент, матывы жывльнага свету, у якх можна прасачыць водгук старажытных язычнцкх веравання, часта абяднаных з новай хрысцянскай смволкай. Характар развцця дэкаратына-прыкладнога мастацтва адлюстровае высок зровень

касцярэзнага масцярства грабян, накладк на калчаны, ручк нажо лыжак, вухачыстк , кавальства, ткацтва, выраба са шкла пацрк, бранзалеты, скроневыя кольцы, пярсцнк, устак металчныя вырабы, посуд, скуры паясы, абутак, дрэва посуд, дробныя бытавыя рэчы, твора бытавой архтэкнурнай керамк глняны посуд, палваныя керамчныя плтк . Вядомым творам дэкаратынапрыкладнога мастацтва старажытнабеларускх зямель з яляецца крыж Ефраснн Полацкай. Лс гэтага выдатнага помнка трагчны.

Пакнуты сярод некаштоных рэча у Маглскм краязначым музе, н бы вывезены Германю час Вялкай Айчыннай вайны. Зараз яго месцазнаходжанне невядома. Крыж бы зроблены 1161 годзе полацкм майстром Лазарам Богшам. Дажыня крыжа 51,8 см, верхняга перакрыжавання - 14 см, нжняга - 21 см. Твор выканы з дрэва. Да кожнай яго гран был прымацаваны залатыя, сярэбраныя

пазалочаныя пласцны, на якх змешчаны выявы Хрыста, аана, Мары, Мацфея, Пятра, Пала, некаторых ншых святых. МАСТАЦТВА БЕЛАРУС 14 - 16 СТАГОДДЗЯ З другой паловы 13 стагоддзя пачынаецца працэс уваходжання беларускх зямель у склад Вялкага княства Лтоскага. н суправаджася значным зменам, як у сацыяльна-палтычным, эканамчным,так культурным жыцц. Гэта бы час, напонены важным гстарычным падзеям.

Утварэнне Вялкага княства Лтоскага далучэнне да яго беларускх зямель абумовл мноства прычын. Сярод галоных - пагроза з боку Тэтонскага ордэна татарамангола. Менавты яны падштурховал як лтоскх так беларускх княз да абяднання. Працэс фармравання Вялкага княства Лтоскага бы працяглым. Дынастычныя шлюбы, пагадненн у рэдкх выпадках закон памж асобным княствам прывял да федаратынага абяднання.

У м вядучую ролю адыгрывал старажытнарускя формы кравання дзяржавай з адпаведным законам, мовай, рэлгяй. Пасля смерц вялкага князя Гедымна 1341 адносна кароткага перыяду адасаблення некаторых тэрыторый на чале дзяржавы становцца сын Гедымна Альгерд час княжання 1345 - 1377 гг Яго намаганням ладанн Вялкага княства Лтоскага пашыраюцца ключаюць Чарнгава-Северскя, Валынскя, Пераясласкя земл, Смаленскае княства, а таксама тэрыторы басейнах

Днястра, Паднвага Буга, Паднправага Падняпроя. У вынку ваенных дзеяння з Маскоскм княствам у 1368 - 1372 гадах да княства был далучаны значныя раны на Паночным сходзе да Мжайска Каломны. У 1377 годзе на княжацк прастол узыходзць сын Альгерда Ягайла. З гэтага часу пачынаецца складаны перыяд барацьбы за ладу княстве памж братам Адьгерда Кейстутам, яго сынам Втатам Ягайлам. Але яна вымушана была спынцца сувяз з узмацненнем агрэс

Тэтонскага ордэна. Такая ж небяспека пагрыжала Польскаму каралеству. Таму 1385 годзе замку Крэва бы заключаны саюз уня, па якому Ягайла абвяшчася польскм каралм атрымлва новае мя ладысла 1. н бы павне пасля шлюбу з польскай каралевай Ядвгай далучыць да Польшчы Вялкае княства Лтоскае весц м каталцкую рэлгю. Гэта паслужыла пачаткам вострай унутрыдзяржанай барацьбы, якую значал гродзенск князь

Втат брат Ягайлы. Ягайла польскя магнаты вымушаны был змянць умовы Крэскай ун. Па заключанаму у Востраве 5 жння 1392 года пагадненне, за Вялкм княствам Лтоскм заховалася самастойнасць, а вялкм князем бы абвешчаны Втат. З гэтага часу правы карэннага насельнцтва правасланага веравызнання пачынаюць паступова абмяжовацца, а роля беларускай культуры, раней афцыйнай у дзяржаве, памяншацца.

Разам з тым узнкненне Рэчы Паспалтай садзейнчала пашырэнню разнастайных сувязей з кранам Заходняй Еропы. Беларускае мастацтва 14 - 16 стагоддзя нясе на сабе адбтак праблем супярэчнасцей грамадска-палтычнага жыцця дзяржавы. Яго развцц было бурным мклвым. У гэты час назраецца актынае засваенне традыцый рэнесанснай культуры, якая збагачаецца нацыянальным рысам. Не малую ролю адыграла таксама багатая мастацкая спадчына старажытнабеларускх княства, уздзеянне

якой было вельм значным. Пашырэнне замасувязей з заходнеерапейскм кранам, перш за с релгйных межах, спрыяла распасюджванню раманскага, гатычнагу стыля. х актынае ваходжанне мастацкаю практыку абумовл асабстыя, унутрыдзяржаныя прычыны. Засваенне новых мастацкх стыля адбывалася розных вдах культуры нярона. Культурнае жыцц на Беларус 14 16 стагоддзях было акрэслена гуманстычнай асветнцкай дзейнасцю выдатных прадстанко лтаратуры - Ф. Скарыны, М. Гусоскага. ЖЫВАПС

БЕЛАРУС 14 16 СТАГОДДЗЯ У 14 16 стагоддзя адбываецца мклвае развцц выяленчага мастацтва жывапсу, графк, скульптуры. х вызначае шэраг заемазвязаных стыля - готыка, рэнесанс, маньерызм. На характар выяленчага мастацтва аказал таксама значнае здзеянне багатыя традыцы взантыйскай старажытнарускай культуры. Мастацву Беларус 14 - 16 стагоддзя уласцва цкавасць да паказу багатага унутранага свету асобы, яе маральнага аблчча. У жывапсе 14 - 16 стагоддзя назраецца мкненне да экспрэс, дынамк, паказу драматычных

стуацый. Менавта 14 - 16 стагоддзях пачынаецца фармраванне свецкх форм мастацтва, якя да гэтуль не набыл адпаведных жанравых адрозневання. Асаблва нтэнсна адзначаный перыяд развваецца партрэт. Акрамя яго мастак звяртался да манументальных выя, псал абразы. Аб манументальным жывапсе 14 - 16 стагоддзя больш вядома з лтаратурных архных крынц. х данныя сведчаць , што фрэскавым роспсам был прыгожаны княжацкя палацы

Вцебску, Троках, Крэве, Гродне, Вцебску, Полацку, цэрквы,касцлы. Гэты жывапс не захавася да нашага часу. Самым значным помнкам манументальнага жывапсу 15 стагоддзя, удзел у стварэнн якога прымал беларускя мастак, зяляюцца роспсы каплцы св. Тройцы Люблнскм замку. Плоскасц сцен аснонага абму храма, яго апсда, скляпенн пакрываюць сюжэтныя кампазцы, арнаментальныя выявы. Па свах мастацкх, стылстычных якасцях, зменах у размяшчэнн асобных сцен яны нагадваюць

больш ранн жывапс, напрыклад, храма Бельчыцкага Барысаглебскагаманастыра Полацку, фрэскавыя цыклы нагародскай царквы Фдара Страцлата. Гэта асаблвасць, а таксама надпс у самой каплцы даюць падставы сцвярджаць, што яе фрэскаве бранне было выкана беларускм жывапсцам, якм крава майстр Андрэй.У 14 - 16 стагоддзях разам зманументальным нтэнсна развваецца станковы жывпс.

Аб найбольш раннх творах вядома з лтаратурных крынц, у якх згадваюцца асобныя абоазы партрэтныя выявы, даецца х апсанне. Беларуск канапс разглядаемага перыяду вызначаецца моцным уздзеяннем взантыйскх старажытна рускх традыцый. Але яны не стольк заховаюцца, кольк развваюцца удасканальваюцца мясцоввым майстрам, якя выпрацоваюць самастойныя правлы схемы выялення святых, евангельскх сюжэта, вышукваюць найбольш дасканалыя тэхнчныя прымы. Для беларускх абразо 14 - 16 стагоддзя адметным зяляецца шырокае выкарыстанне дэкаратына-

пластычных сродка - разьбы лепк па лякасу, расфарбок фону, разнастайных накладных элемента, пакрыцця жывапснай паверхн ахоным лакам з яечнага бялку або смалы. З 16 ст. у беларускм канапсе назраюцца пэныя зрух, звязаныя з удзеяннем Адраджэння маньерызму. На змену вытанчаннасц монасц вобраза прыходзць канкрэтнасць, вызначаная жыццвая пераканачасць. Мастако пачынаюць хваляваць магчымасць увасаблення разнастайных чалавечых пачуцця, каларытных

дэталя рэальнага жыцця. Гэты працэс шо павольна. Прыкметы моцнага здзеяння рэнесансных традыцый вдавочны абразах Лука Сымон, Павел аан,ака уда, якя складал апостальск чын канастаса Сымонаская царквы Кажан-Гарадку. Яны адлюстроваюць найбольш прагрэсную лню развцц тагачаснага эканапсу. Архачнае плынь знайшла таксама шырокае распасюджанне 16 ст вдавочна у такх творах, як Нараджэнне Багародзцы з в. Ляхацы Малырацкага рана,

Параскева-Пятнца са Случчыны. Для беларускага жывапсу 16 ст. адметнай рысай было уздзеянне для эканапсу прма на алтарныя абразы. Адбывалася спалучэнне заходнеерапейскх уплыва з взантыйскастаражытнакескай асновай. Зараджэнне партрэтнага жанру у 14 - 15 стст. было прадыктавана усм ходам развцця беларускай культуры, фармраваннем у царконай дэалог дэй свецкага мастацтва. Ужо фрэсках Спаса-Праабражэнскай царквы Полацку бачна партрэтныя рысы.

Сваеасаблвай зявай партрэтнага жанру 16 - пач. 18 ст. зяляецца сармацк партрэт. Чалавек у такх твроах паказвася па вызначанай схеме - у парадлным аддзенн, у акружэнн прадмета, што адлюстровал не тольк мадэль, яе унутраны свет, характар, але перадавала прынадлежнасць да той ц ншай саслонай групы насельнцтва, дазваляла даведацца аб палажэнн асобы грамадстве. Да лку найбольш выдатных помнка адносцца партрэт Юрыя

Радзвла. Мадэль у м паказана поны рост у акружэнн шматлкх дэталя. Дзякуючы м, а таксама надпсу, можна даведацца аб партрэтуемым, аб месцы паказанац асобы тагачасным грамадстве. Акрамя Вльн, Нясвжа, Супрасля, буйным цэнтрам партрэтнага жывапсу 16 ст. з яляся Слуцк. Тут пры двары княз Алелькавча працавала некальк майстро. Магчыма аднаму з х належыць партрэт Кацярыны Слуцкай.

Разам з тыповым рысам, уласцвым сармацкм выявам, у рабоце прысутнчаюць пэныя элементы рэнесансу маньярызму. У гэты час на Беларус працуе шмат ншаземных майстро, сюды прывозяцца творы з розных ерапейскх кран. Разам гэта стварае спрыяльную глебу для росквту партрэтнага жанру, для фармравання яго нацыянальных рыс. БЕЛАРУСКАЯ ГРАФКА 14 - 16 СТАГОДДЗЯ Шлях развцця графк 14 - 16 стст. адкрэслены багатым традыцыям папярэднх гадо, зменам грамадска-палтычным жыцц дзяржавы, суснаваннем

двух рэлгй - каталцызму праваслая. Эвалюцыя гэтага вду мастацтва звязана з гсторыяй рукапснай друкаванай кнг. У мняцюрах, гравюрах старадрука знайшл адлюстраванне новыя стылстычныя плын, якя не тольк шл за межу краны, але фармравался на мясцовай глебе. У разглядаемый перыяд найбольш пашыранай была кнжная мняцюра. Мняцюры 14-16 стст. маюць шмат агульнага з мастацтвам рукапснай кнг старажытнабеларускх княства. Адхныя першазоры, кананчныя патрабаванн царквы прымуал атара сц след за взантыйскм балканскм традыцыям.

Рукапсы 14-16 стст. упрыгожвался выявам людзей, жывл, фантастычных стот. Найбольш выдатным узорам можа быць Мсцшскае евангелле. На думку мастацтвазнаца гсторыка, яно было створана Мнску 14 ст адкуль трапла Мсцж. Развцц мняцюры 14 - 16 стст. было мклвым. Стылстычная накраванасць выя мянялася адносна хутка.

Так даследчык рукапса адзначаюць, што жо з 14 ст. пачынаецца адыход ад пануючых взантыйскх традыцый, значнае змацненне рэалстычных рыс. Асаблва паказальным гэтым плане зяляюцца Ларышаская евангелле Радзвласк летапс, Служэбнк. Зявай, якая мела для беларускай культуры выключныя па значнасц вынк, можна лчыць пачатак кнгадрукавання. Рукапсная кнга не магла задаволць патрэб тагачаснага грамадства.

Яе магчымасц был абмежаваны давол вялкм часам выканання, няздольнасцю хутка адрэагаваць на пэныя падзе, снаваннем твора тольк адзным экземпляры. Кнгадрукаванне адкрыла шырок шлях для кнжнай люстрацы, станкавой гравюры. Развцц беларускай графк з другой паловы 16 ст. было вельм мклвым. У дракарн Мамонча выдаюцца Трыбунал, Статут ВКЛ - юрыдычна заканадачыя кнг з адпаведным стрыманым мастацкм вырашэннем, распачынаецца стварэнне станковых твора - партрэта, карт, гарадскх вдарыса.

Канец 16 ст. адзнаменаваны першым медзярытам, што было не тольк прыкметай часу адзнакай сувязей з заходнеерапейскм графчным школам, але значным крокам наперад у засваенн распасюджанн новых вда тэхнк гравюры. НАЙБОЛЬШ ЗНАКАМТЫЯ ПРАДСТАНК СУЧАСНАГА МАСТАЦТВА БЕЛАРУС Алейнк Дзмтрый ванавч.Нар. 11.05.1929, г. Беразно.Скончы Мнскае мастацкае вучылшча 1954, Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1960.

Вучыся Волкава, У. Сухаверхава, В. Цврк.Удзельнчае выставах з 1961.Творы экспанавался Беларус, Рас, Казахстане, Фнлянды, Польшчы, Малдове, Герман, Лтве, на Укране, у Чэхаславак, Алжыры, Тунсе.Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, грамадскх прыватных зборах Беларус.Працуе галне станковага манументальнага жывапсу.

Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1981.Альшэск Дзмтрый Уладзмравч.Нар. 21.09.1953, в. Угольшчына Бялынцкага рана. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1980, творчыя майстэрн Акадэм мастацтва СССР 1984.Удзельнчае выставах з 1980.Творы экспанавался Беларус, Рас, Югаслав, тал,Герман, Нарвег, Дан, Швецы.

Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, Траццякоскай галерэ Маскве, грамадскх прыватных зборах Беларус,Рас, Герман, Нарвег, Дан, Швецы, тал, зраля, ЗША.Працуе розных жанрах станковага жывапсу манументальна-дэкаратыным мастацтве.Ахрэмчык Вктар Уладзмравч.Нар. 0316.12.1903, г. Мнск.

Памр 09.03.1971.Скончы Вышэйшы мастацка-тэхнчны нстытут у Маскве 1930. Вучыся Архпава, К.стомна, А.Шачэнк.Удзельнчае выставах з 1921.Творы экспанавался Беларус, Рас, Венгры, Фнлянды, Малдове.Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, грамадскх прыватных зборах Беларус, Рас.Працава у галне станковага манументальнаг жывапсу.

Народны мастак БССР 1949.Барабанца Вктар Крылавч.Нар. 28.08.1947, г. Гомель.Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1978.Удзельнчае выставах з 1976.Творы экспанавался Беларус, Лтве, ЗША, на Укране, у Польшчы.Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, у грамадскх прыватных зборах Беларус, Польшчы,

Рас, Кпра, Украны.Працуе галне станковага манументальнага жывапсу. Ларэат прэм прафсаюза Беларус 1991. Баразна Лявон Цмафеевч.Нар. 04.02.1929, в. Новае Сяло Талачынскага рана. Загну 15.08.1972.Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1968.Удзельнчае выставах з 1957.Працава у жывапсе, графцы. Даследва народную творчасць.Бараноск

Анатоль Васльевч.09.05.1937, г.Мнск.Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1965.Удзельнчае выставах з 1965.Творы экспанавался Беларус, Рас, Балгары, Вялкабрытан, Герман, Дан, Галанды, Грэцы, тал, Япон, Эфоп, зрал, ЗША, Канадзе, кранах Прыбалтык Закаказзя.Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, у грамадскх прыватных зборах

Беларус, Рас, Балгары, Вялкабрытан, Герман, Дан, Галанды, Грэцы, тал, Япон, Эфоп, зраля, ЗША, Канады.Працуе жанрах тэматычнай карцны, партрэта, пейзажа, нацюрморта.Заслужаны дзеяч мастацтва Беларус 1992.Бархатко Антон Стафанавч.Нар. 0417.01.1917, в. Шчаглока Касцюковцкага рана.Скончы Маскоскае мастацкае вучылшча Памяц 905 года 1940, вучыся

Маскоскм мастацкм нстытуце мя Сурыкава 1945 - 1948 .Удзельнчае выставах з 1943.Творы экспанавался Беларус, Рас, Бельг, Францы, Герман, ЗША, Япон, Венгры, Працуе пераважна жанры лрычнага пейзажа. Гараск Апалнар Глярыевч. Нар. 1830. 01.1833. памр у 1900. Вучыся Пецярбургскай Академ мастацтва 1850 1854, удасканальва майстэрства

Жэневе, Дзюсельдорфе, Рыме, Парыжы. Працава у розных жанрах станковага жывапсу. Драздовч Язэп Нарцызавч. Нарадзся 113.10.1888, засценак Пуньк Глыбоцкага рана. Памр у1954. Вучыся Вленскай мастацкай школе 1906 1910. Працава у розных жанрах станковага жывапсу графк, кнжнай люстрацы, даследава этнаграфю беларуса, збра фальклор. Грамыка Вктар Аляксандравч Творы зберагаюцца у

Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, Траццякоскай галерэ Маскве, грамадскх прыватных зборах Беларус, Украны 01.01.1923,в. Сенькава Маглскага рана. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут. Удзельнчае выставах з 1947. Творы экспанавался Беларус амаль усх кранах былога СССР, Францы, Вялкабрытан, Герман, Астры, Дан, тал,

Япон. Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь. Траццякоскай галерэ Маскве, у грамадскх прыватных зборах Беларус, Рас, Казахстана, тал, Герман, Япон, ЗША. Працуе галне станковага жывапсу. Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1970. Народны мастак Беларус 1991. Давдзюк Мкола. Нар. у 1944, Беластоцкае ваяводства

Польшча. Скончы Вышэйшую дзяржаную школу пластычных мастацтва у Лодз 1968. Вучыся С. Фялкоскага, С. Бырскага. Удзельнчае выставах з 1969. Творы экспанавался Польшчы, Беларус, Швейцары, Вялкабрытан, Чэхаславак, Францы. Зберагаюцца музеях прыватных зборах Польшчы, Беларус. Працуе галне станковага жывапсу.

Данцыг Ян Вольфавч. Нар. 27.04.1930, г.Мнск. Скончы Маскоск мастацк нстытут мя Сурыкава. Удзельнчае выставах з 1958. Творы зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, Траццякоскай галерэ Маскве, грамадскх прыватных зборах Украны, Азербайджана, Бельг, ЗША, зраля, Галанды, Канады, тал.

Працуе урозных жанрах станковага жывапсу, найбольш вядомыя яго тэматычныя карцны партрэты. Драздовч Язэп Нарцызавч Нар. 1.13.10.1988, засценак Пуньк Глыбоцкага рана. Памр у 1954 годзе. Вучыся Вленскай мастацкай школе 1906 1910. Працава у розных жанрах станковага жывапсу графк, кнжнай люстрацы, даследва этнаграфю беларуса, збра фальклор. Жукоск Стансла Юльянавч. Нар. 113.05.1875, в.

Ендрыхацы Вакавыскага рана. Памр у жнн 1944 года. Скончы Маскоскае вучылшча скульптуры дойлдства 1901. Удзельнчае выставах з 1985. Творы зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, Траццякоскай галерэ у Маскве, Рускм музе Санкт-Пецярбурзе, грамадскх прыватных зборах Польшчы,

Украны, Лтвы, Рас. Пса пераважна пейзажы, нтэр еры, нацюрморты. Задорын Андрэй Германавч. Нар. 22.08.1960, в. Бярозака Пермскай вобласц Рася. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1984, творчыя майстэрн Акадэм мастацтва СССР 1990. Удзельнчае выставах з 1982. Творы зберагаюца музеях прыватных калекцыях Беларус,

Рас, Францы, Герман, ЗША, зраля, Канады. Працуе розных жанрах стнаковага жывапсу. Залоная Наталля Мкалаена. Нар. 23.05.1960, г. Мнск. Скончыла Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1985. Удзельнчае выставах з 1987. Творы зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк .Беларусь, Траццякоскай галерэ Маскве. Залозны

Мкалай Рыгоравч Нар. 16.10.1925, в. Княжычы Браварскага рана Ккскай вобласц. Памр 17.04.10.1982 Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1959. Удзельнчае у выставах з 1959. Творы зберагаюцца грамадскх прыватных зборах Беларус. Пса тэматычныя карцны, нацюрморты, пейзажы, партрэты. Качан Кастусь ванавч. Нар. 04.03.1950, в. Ларышава

Навагрудскага рана. Скончы Беларуск дзяржаны унверстэт 1975. Удзельнчае выставах з 1980. Творы зберагаюцца музеях прыватных калекцыях Беларус, Лтвы, Рас, Герман, Бельг, зраля, Югаслав, Вялкабрытан, Паднвай Карэ, Польшчы. Працуе розных жанрах станковага жывапсу. Кожух Уладзмр Уладзмравч. Нар. 07.03.1953, г. Драгчын

Брэсцкай вобласц. Скончы Мнскае мастацкае вучылшча мя А. Глебава 1972, Беларуск тэатрльна-мастацк нстытут 1978, творчыя майстэрн Акадэм мастацтва СССР 1984. Творы зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, у прыватных калекцыях Герман, зраля, тал, Францы, Зша, Югаслав, Польшчы. Працуе розных жанрах станковага жывпсу.

Ксяндзо Алесь Палавч Нар. 18.08.1954, в. Баравыя Крупскага рана. Скончы Рэспублканскую школу-нтэрнат па музыцы выяленчаму мастацтву мя . Ахрэмчыка 1972, Беларуск дзяржаны тэтральна мастацк нстытут 1978, творчыя майстэрн Акадэм мастацтва СССР 1984. Удзельнчае выставах з 1976. Працуе у розныз жаграх станковага жывапсу. Лтвнава

Зоя Васльена. Нар. 27.11. 1938, в. Ст.Сяло Веткаскага рана. Скончыла Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1967. Удзельнчае выставах з 1962. Творы зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе Рэспублк Беларусь, Рускм музе у Санкт-Пецярбурзе, грамадскх прыватных зборах Беларус, Рас, Астры, Герман, ЗША, тал. Працуе у розных жанрах станковага жывапсу.

Малшэск Альгерд Адамавч. Нар. 08.09.1922, г.Бабруйск. Памр 22.11.1989. Скончы Харкаск мастацк нстытут 1952. Удзельнчае выставах з 1956. Пса тэматычныя карцны, партрэты, пейзажы, нацюрморты. Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1977. Маркавец Вктар Пятровч. Нар. 05.08.1947, г. Докшыцы. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1971.

Удзельнчае выставах з 1972. Працуе розных жанрах станковага жывапсу дэкаратына-прыкладным мастацтве. Ларэат прэм Леннскага камсамола Беларус 1980. Масленка Павел Васльевч Нар. 01 14.02.1914, в. Нзкая вулца Маглскага рана. Памр 06.09.1995. Скончы Вцебскае мастацкае вучылшча 1938, нстытут жывапсу, скульптуры архтэктуры мя Рэпна Леннградзе 1953. Удзельнчае выставаз з 1951.

Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1954. Народны мастак Беларус 1994. Русак Гална. Нар. у 1930, г. Навагрудак. Скончыла Ратгерск унверстэт у ЗША магстр бблятэчных навук 1956, магстр гсторы мастацтва 1976. Удзельнчае выставах з 1969. Творы экспанавался ЗШа, Канадзе, Беларус. Зберагаюцца Нацыянальным мастацкм музе

Рэспублк Беларусь, грамадскх прыватных зборах ЗША. Працуе у розных жанрах станковага жывапсу. Селяшчук Мкалай Мхайлавч Нар. 04.08.1947, в. Велкарыта Маларыцкага рана. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1976. Удзельнчае выставах з 1966. Працуе станковай кнжнай графцы, станковым жывапсе.

Ларэат Дзяржанай прэм Рэспублк Беларусь 1992. Стальмашонак Уладзмр ванавч Нар. 06.02.1928, г. Мнск Скончы нстытут жывапсу , скульптуры архектуры мя .Рэпна Леннградзе 1957. Удзельнчае выставах з 1957. Працуе у станковым жывапсе манументальна-дэкаратыным мастацтве. Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1981. Народны мастак

БССР 1988. Сумара Васль Фдаравч. Нар. 07.12.1938, г. Мнск. Скончы Беларуск дзяржаны тэатральна-мастацк нстытут 1965. Удзельнчае выставах з 1966. Пша тэматычныя карцны, пейзажы, нацюрморты. Заслужаны дзеяч мастацтва БССР 1981.