Белорусские обряды

Святы i абрады беларуса Абрады-сукупнасць традыцыйных умоных дзеяння, што смвалчна выражаюць замацоваюць адносны людзей да прыроды памж сабой, х паводзены важных жыццвых стуацыях, якя сстэматычна патараюцца. Абрады - састаная частка традыцыйна- бытавой культуры народа. Утрымлваюць у сабе элементы песеннага, харэаграфчнага, драматычнага, дэкаратына-прыкладнога мастацтва. Зарадзлся першабытным грамадстве, кал людз мкнулся заклнанням здзейнчаць на незразумелыя зявы прыроды.

Абрады был звязаны з гаспадарчай дзейнасцю, бытавым мовам, грамадскм адноснам падзялялся на каляндарна-вытворчыя земляробчыя, палянчыя, жывла гадочыя, рыбалоныя, сямейна-бытавыя вясельныя, радзныя, пахавальныя, грамадскя царконыя. Болыпасць беларускх абрада старажытнага паходжання знкл на агульнай усходне-славянскай глебе. Старажытная абраднасць ляжыць у аснове калядавання, масленцы, шчадравання, абрада купальскай ночы нш. Многя абрады звязаны з культам продка дзяды, раданца, раслннасц.

Асаблвасць беларускх абрада - перапляценне х аграрна-бытавых, язычнцкх хрысцянскх элемента. Царква мкнулася забаранць народныя абрады або прыстасаваць х да патрэб рэлгйнага культу, асобным абрадам вяселля, радзн, пахавання нш Надаць рэлгйны змест. Абрады аснове свай захавал народную спецыфку нацыянальны каларыт, суправаджаемыя песням, танцам, замовам, карагодам, пераапрананням каза, жора, дзед нш У х прысутнчаюць элементы тэатральнага дзеяння.

3 м звязана сялянска-абрадавая паэзя. 3 цягам часу абрады страцл першапачатковае значэнне, роля рэлгйных элемента у х паступова змяншалася, яны пераходзл разрад гульня, святочных заба заховался пераважна всцы. Абрады зямельныя. Цыкал замацованных звычаям моных смвалчных дзеяння, звязаных з працоным годам земляроба. Узнкл першабытнам грамадстве перыяд развцця земляробства. У сувяз з пастаяннай паторнасцю сельскагаспадарчых работ прыстасованасцю х да пэных дат або перыяда

земляробчыя абрады прынята называць каляндарным. Падзяляюцца на змовыя - звязаны са святкаваннем каляд, масленцы, грамнц вясновыя - гуканне вясны, першы выхад у поле летня - звязаны са святкаваннем купалля, зажынак, дажынак восеньскя - са святкаваннем спаса, багача, пакрова. Яны напонены песням, танцам, шуткам. Народныя традыцы надавал м сваеасаблвы каларыт нацыянальную спецывку. Многя элементы земляробчых абрадах страцл ранейшае значэнне, бо менш звязаны з вытворчым працэсам,

элементы мфалог ператварылся смвалы, характэрныя для гульня. Новы змест новае афармленне набыл традыцыйныя народныя абрады пачатку заканчэння веснавых палявых работ. На змену традыцыйнай масленцы прыйшл Свята змы, Праводзны змы. Святы - сукупнасць звычая абрада. Узнкл першабытнам грамадстве. Был звязаны з каляндарным гуканне выясны, грамнцы ц зямельным цыклам.

Падзяляюцца на рэлгйныя, снкрэтычныя безрэлгйныя. Рэлгйныя святы - царконыя, у прыватрасц хрысцянскя раство Хрыстова. Снкрэтычным святам мел рэлгйныя безрэлгйныя элементы был традыцыйныя каляндарная народныя святы каляды, масленца, купалле нш Да безрэлгйнай частк народных свят належыл шматлкя гульн, асаблва на каляды, масленцу, купалле. У час народных свят спявал народна-каляндарныя сямейныя песн, выконвал

творы народнай харэаграф. У народна-каляндарных святах, асаблва калядах, сць элемент Народнага тэатра, а рэлгйныя элементы звязаны са старажытна абрадавым дзеянням. Значная частка рэлгйных элемента зявлася пад уплывам царквы, якая да народных свят прымыковала хрысцянскя да каляд раство Хрыстова, да валачобнага свята - Вялкдзень, да купалля - свята аана Прадцеча. У другой палове 19 ст пачатку 20 ст. роля рэлгйных элемента у народных святах паступова змяншалася.

Некаторыя з х, асаблва старыя абрадавыя дзеянн, стал безрэлгйным тэатралзаваным дзеянням, святочнай забавай. Сказашы, што такое святы абрады я перахаджу да агульнага агляду свят абрада беларуса якя найбольш был распасюджаны на Беларус х невялкай характарыстык. Стрэчанне ц грамнцы - гуканне вясны. Гэтае свята вабрала сябе вобраз змы лета песенных гуртах, якя спрачаюцца памж сабой песням. Масленка. Святкуецца на восьмы дзень перад

Вялкаднем. Гэта свята пачынался запуск, якя заканчвал калядны мясаед. Гуканне вясны. Гэтае свята характэрна для Усходней Беларус. Як масленкавыя абрады песн карагоды адбывался на горках, бо так было блжэй да неба. Кульмнацыя гэтага свята дасягалася 7 красавка, кал адбывался непасрэдна рытуальныя дзеянн працягвался да таго моманту, як узаруць поле. Сарак. Свята прыпадае на 22 сакавка.

Яно адзначае дзень веснавого ранадзенства. 3 гэтым святам канчаткова прыходзць вясна. Камаедзца. Гэтае свята прыйшло з глыбокай старажытнасц. Адзначаецца перад Звесткаваннем. На гэта свята пакланялся мядзведзю. Вялкдзень. Гэтае свята лчыцца найвялкшым каляндарным святам. Яно складае выключную адметнасць, самабытнасць беларускага абрадава-святочнага каляндара.

На гэта свята сутракал Новы Год па сонечнаму календару. Святкавалася дзень вяснавога ранадзенства. Потым стала перасоным ад 4 красавка да 8 мая. Апошняя нядзеля перад святам была Вербная нядзеля. У царкву заносл галнк вярбы, якя асвяшчал святой вадой. Потым прынасл дамо зядал па аднаму пухрку, каб абаранцца ад маланк, а рэштк вярбы заховал да наступнай

Вербнцы. Наск Вялкдзнь. Адзначася чысты чацвер, як частка агульнакаляндарнай традыцы шанавання дзядо. Гэтае свята больш вядома пад назвай Радаунца свята шанавання памерлых. Юря. Свята адзначалася 5 траня. На м ушановал смвал парадку, вясны, росквту прыроды. На лузе дзячаты выбрал самую прыгожую, апранал яе русалкай надзявал й вянок, вадзл вакол яе карагоды спявал. На гэтае свята снуе шмат прыказак, прыкмет.

Вось адна з х Як дождж на Юря, то будзе хлеб у дурня. Пахаванне стралы. У аснове гэтага свята ляжыць ахоная магя ад маланк. Цягнецца ад Вялкадня да Ушесця. На гэтае свята водзяць песн, карагоды, якя абараняюць ад маланк. Зялныя святк. Свята найвышейшага росквту прыроды. Вядома пад назвай Смух, Тройцы. Святкуецца гэтае свята на семым восьмым тыдн пасля

Вялкадня. Гэтае свята зяляецца гмнам мац-прыродзе. Купалле. Святкуецца з 6 на 7 лпеня. Гэтае свята насычана прыгожым язычнцкм звычаям святкуецца гонар летняга сонца звароту. Сутнасць гэтага свята засталася некранутай да нашых дзн. Увасабленнем был ачышчальныя вогншчы, ачалавечаны вобраз жанчыны Купалы нават яго дочк. Жнво. Гэтае свята зяляецца самым працяглым комплексам рытуала.

Пачынала святкавацца ад 12 лпеня да 27 верасня. Жнныя абрады складал аснову самай цяжкай працонай дзе. Жанцьба комна. Гэтае свята было ведзена яшчэ Пятром I. Прыпадала яно на 13-14 верасня. Па гэтаму святу сустракал Новы год восенню. Пакровы. Адзначалсы ад 14 кастрычнка да 27 кастрычнка. На гэтае свята размярковывался дн памж дзячатам, а 27 кастрычнка па надворю меркавал аб характары будучай

жонк, называл гэты час Дзвочым летам. На гэтае свята прыродзе адбывася пераломны момант ад лета да змы. Прыйшла Пакрова пытае, ц да змы гатова. Пачынаючы з гэтага свята, моладзь пачынала збрацца на вячорк, а хатня справы спралялся з песням. Дзяды. Кожны дзень тыдня ме сва значэнне. Так субота мела быць днм ушанавання дзядо, усх памерлых. У гэты дзень кожны павнен бы успомнць лепшыя рысы прашчура, аддаць м належную павагу.

Змовыя святк. Пачынался посля постнай куцц 6 студзеня завяршался да Вадахрышча 19 студзеня. На гэтае свята адбывался сапрадныя тэатралзаваныя беларускя народныя карнавалы.Пачынался змовыя святк з Каляд 7 студзеня, якя был гонар змоваго сонцазвароту каляднага месаеду пасля Плпаскага посту. На гэты язычнцк абрад наславалася хрысцянскае свята нараджэнне Хрыстова- свята Раства. Неадемным рытуалам зяляецца шанаванне продка-дзядо.

Гэтаму прысвячал тры рачыста-шанавальныя куцц перадкалядная посная, багатая- шчодрая вадзяная. Гэтая дзея цягнулася ад 25 снежня да 2 студзеня. Зрабшы агульны агляд беларускх свят, я перахаджу да больш дэтальнага разгляда некаторых свят абрада беларуса, каб паказаць чым жыл нашыя продк раней, а таксама прыгажосць нашай культуры. КУПАЛЛЕ. Раскладаць Купалу пачынаюць з ранку 6 чэрвеня хлопцы запасал палва, збрал па всцы старыя рэчы, сухое ламачча, якое

засталося з зялных святак, бо спальваючы гэта, быццам можна была дагадзць продкам. Лчылася, што гэты час прыходзць каляндарная вяршыня росквту прыроды, бо хутка прыйдзе Пятрок. Але гэтае свята вызывала самую актыную дзейнасць варожых чалавеку сл.Але дзяды спрыяльныя слы прыроды , часцей за с выглядзе купальскх злак, дапамагал людзям пазбегнуць злой слы. Перад Купаллем дзячаты шл збраць васльк, руты, купаленку спявал песн.

Гэта павнна было перадаць збральнцам цудадзейную купальскую слу злак. Першым рытуалам Купалля было рачыстае запрашэнне на свята. Гэтае запрашэнне праходзла з дапамогай песень. 3 гэтым песням карагодам абыходзл хаты, запрашаючы да свята. У час абыхода кдал вянк на стрэх хат нежанатых хлопца незамужных дзячат. Потым з музыкай танцам карагодам купальск гурт начале з

Купалай выходз з сяла пад песню. Затым грамада падыходзла да месца дзе было раскладзена вогншча, якое засды было на высокм месцы ля рак ц возера. Кал се збрался пачыналася здабыванне жывога агню, трэннем дрэва аб дрэва. Усю ноч гучал песн, вадзлся карагоды, гульн, скакал праз вогншча, каб ачысццца ад злых сл асцярагчыся ад х, спальвал х антрапаморфную выяву. А гонар сонца на шастах або спускаючы з гары падпальвал прасмаленае кола.

Ля вогншча частавался абрадавым стравам яечняй, варажыл, плял вянк. Потым на словы Ляц, ляц вяночак, лав, лав дружочак кдал на ваду вянк варажыл па х руху. Часам вянк кдал праз вогншча. Кал н пападае да дзячыны, тая кдала яго адказ на смвалчнае запрашенне разам пераскочыць праз агонь. Кал вянок папада да хлопца, н павнен яго разарваць або кнуць назад. Пасля скока праз вогншча парам шл шукаць папараць кветку, якая распускалася раз за год вяртала чалавека

да адзнства з прыродай уладальнк пачына разумець шум дрэ, размову жывл, птушак. Але здабыць папараць кветку вельм цяжка, бо яе сцярагуць злыя слы. Але без праблем х збрае добры купаласк дзядок у кошык кал сустрэншся з м, трэба паслаць белы абрус куды н кне кветку. Трэба як мага хутчэй схаваць яе пад скуру далон, разрэзашы яе. Заканчвалася свята ля рак. Там назрал за гульнй сонца на паверхн вады.

За гэтым трэба было назраць або прыжмурашы вочы, або не маргаючы. Каб паглядзець на тое як гуляе сонца малыя дзец прачынался, як мага раней бегл на раку. 3 асвечанай зелен вл вянк заховал х як сродак супраць нашэсця злой слы. Лчыцца, што гэты дзень здзейсняецца пераварот у свеце, цяпер быццам ходзць па зямл дух ведзьмы. Потым дзячаты вянках станавлся перамешку з хлопцам, ствараючы карагод, спявал песню, у якой усхвалял

вартасц адных хлопца недахопы другх. Затым з карагода выходзла дзячына закрывала сабе твар чубром, кланлася ва се бак выбрала хлопца да пары, як здыма з яе покры павязва сабе цераз плячо або рука, а дзельнк карагода спявал. ВЯЛКДЗЕНЬ. Адным з урачыстых народных свята вясенняга цыкла бы Вялкдзень. Рыхтавацца да яго пачынал загадзя, яшчэ перыяд вялкага ц вялкоднага посту. Апошн тыдзень велкоднага посту называся чысты чысты панядзелак, чысты аторак, чыстая серада.

У чысты чацверг, да сходу сонца, старался памыцца лазн ц хаця б у карыце-начоках, бале. Лчыл, наогул, што чысты, ц страсны тыдзень бы часам разгулу нячыстай слы. Увесь жа тыдзень старанна рыхтавался да свята мыл сталы, скамейк, лавы, вокны, дзверы. Бялл печ, а то сцены. Выскаблвал, вымывал падлогу кал яна была хаце, вытрасал сеннк, перамывал хатня начынне, посуд. Да дня Вялкадня варыл, пякл, смажыл розныя стравы булк, праг, кабасы, сала, фарбавал

варыл яйк. Рытуальнай стравай зялялася чырвонае яйка, асвянцонае царкве ц касцле. Псанк вялакага распасюджання на тэрыторы Беларус не мел. Напярэдадн Пасх, ц Вялкадня, у лубку-сявеньку складвал саму пасху, ц велкодную булку ц прог, а то бохан чорнага хлеба, чырвоныя яйк. У царкве ц касцеле адбывалася пышнае рачыстае богаслужэнне. Гэтай пышнасцю духавенства мкнулася прыцягнуць масы веруючых да царквы ц касцла.

Пасля заканчэння сяночнай пачыналася асвячэнне прынесеных яства. 3 царквы ц касцела вяртался як мага хутчэй, бо, згодна народным паверям, хто раней пачне разгаляцца, таму будзе гэтым годзе дача яго справах добрае здарое. Урачыстае святочнае снеданне пачыналася з чырвонага асвянцонага яйка. Кожны зяда сваю долю яйка са свянцонай соллю прымася за сыр, тварог са смятанай, сала вонджанае, смажанае

мяса, кабасу, праг. Наядался пры гэтым да адвалу. Скончышы разгаленне, старыя доме клался спаць, а малодшыя брал чырвоныя яйк адпралялся на вулцу гуляць у бтк. Туканк гэтыя прадажался амаль увесь тыдзень. У гэтыя дн качался на арэлях, катал яйк па жолыбе ц лубку. Трэба адзначыць, што яйка велкоднай абраднасц займала асобнае месца. Яно зялялася смвалам жыцця, сонца, вясенняй абуджанай прыроды.

Фарбаванне яек, выпяканне праго снавала ва сходнх славян ншых народа яшчэ задога да прыняцця хрысцянства. Так, у раскапаных курганах авара, якя дацруюцца IV векам н.э археолаг знаходзяць шалупнне фарбаваных яек, у той час як святкаванне Вялкадня афцыйна зацверджана хрысцянскай царквой тольк 526 годзе. Адной з асаблвасцей беларускага Вялкадня зяляецца хаджэнне валачобнка у ноч з першага на друг дзень, Валачобнцтва, апрача Беларус, сустракаецца тольк ва сходнх раенах

Польшчы ды дзе-ндзе серба. Валачобнцтва на тэрыторы Беларус больш распасюджана яе цэнтральнай паночна-заходняй часцы, амаль не сустракаецца яно на Палесс. У некаторых месцах жанчыны хадзл пець асобна ад мужчын. Мужчыны часцей хадзл спяваць на друг дзень Вялкадня. Валачобныя песн выконвался тольк першыя дн Вялкадня пад акампанмент скрыпк, радзей - гармонка.

У песнях валачобным называецца сам падарунак, як дарыл валачобнкам за х веншавальныя песн. Звычайна яны веншавал гаспадаро хаты са святам, жадал м здароя, прыбытку скацны, добрага раджаю на пол. Аграрныя дахрысцянскя элементы Вялкадн яскрава вдаць не тольк памнавеннях нябожчыка у першы ц друг тыдзень, а рытуальных акрапленнях вадою скацны, жылля, гаспадарчых пабудо. Як вядома, Пасха, ц Вялкдзень - стараданяе свята жывелавода.

Пазней яно ператварылася земляробчае, час правядзення якога вылчваецца па месяцавым календары. Вялкдзень засды бывае след за вясеннм ранадзенствам. Песн валачобныя - гэта гмн наступаючай вясне, сонцу, цяплу. Яны, вдавочна, зарадзлся незалежна ад каляда стал нкальнай зявай. Характэрна, што асвянцоныя на Вялкдзень хлеб, соль, як косц ад велкоднага стала, шалупнне ад яек ц

сам велкодныя яйк выкарыстовался земляробчай працы, косц ад велкоднага застолля збрал закапвал на нве, каб пасевы не пацярпел ад градабцця. Скарынк хлеба выкарыстовал пры першым выхадзе на сябу зерняных, пры выгане скацны поле г. д. У шэрагу рана Беларус Вялкдзень бы памнальным днм. У першы дзень яго шл на моглк качал на маглах велкодныя яйк, у ншых месцах там жа частавался, пакдаючы трошк гарэлк закуск нябожчыкам.

У каталко бы распасюджаны звычай хадзць на маглы на пяты дзень Вялкадня. Чацверты дзень Вялкадня шэрагу месц адзначал як градавую сераду. Гэты дзень называл яшчэ лядовым. У гэты дзень у царкве ставл свечк ад граду. У заходнх ранах Беларус свечк на маглы насл яшчэ дзень грамнц, а найчасцей - у дзень усх святых - першага лстапада па новаму стылю, аднак на моглках не частавался нчога з яды не пакдал.

А большасц ж рана Беларус Вялкдзень мертвых як раней, так цяпер адзначаюць у аторак, радзей - у панядзелак. Гэта так называемая Раданца, ц Радунца. Такм чынам, Вялкдзень, ц Пасха - старажытнае свята жывелавода, пазней-земляроба, язычнцкая аснова якога не выклкае сумнення. дзяды. Прыхадзце, дзяды-радзцел, старыя, малыя, хто на гэтай сялбе жыва, хлеба-сол жда. Прыхадзце, дзяды-радзцел, к свайму сталу, к нашаму прыпечку, хлеба-сол засылайце, каб было чым душы

памнаць год ад году, век ад веку. Дзяды - гэта гуманны памнальны абрад, якм беларуск народ спрадвеку шанова памяць намрлых продка. Адбывался яны асноным у суботу, напярэдадн Змтравага дня. Дзяды - сваеасаблвы абрад, некал н падмацовася вераю, нбыта душа нябожчыка сыходзць гэты дзень на зямлю. Вось чаму да сустрэчы Дзядо старанна рыхтавался мужчыны прыбрал панадворак, жанчыны завховался хаце, як перад прыняццем дарагх гасцей.

Працрал завешвал новым ручнкам абразы. Раблася гэта дзеля таго, каб паказаць продкам, накольк дбала падтрымлваецца нашчадкам парадак у гаспадарцы. На моглк шл сей сямй. Успамнал памрлых сваяко, маллся, амаль над кожнай маглай, галасл жанчыны, прыпашы тварам да насыпу, звяртаючыся да нябожчыка як да жывога. Кал вяртался дадому, то пачынал памнальную вячэру. Стол на Дзяды ахоплва ледзь не сю нацыянальную кухню.

Разам з абавязковым рытуальным стравам гатавал ласунк якя был асаблва любмыя памрлых сваяко. Пачынал вячэру часцей за с тады, кал надыходз час запальваць агонь. Апранался па-святочнаму, засцлал стол белым абрусам. Гаспадар хаты ц старэйшы сям, запалшы свечку, прымацова яе каля абразо ц став на стол чыта малтву. У народзе падрымлваецца вера, што душы продка нябочна прысутнчауць у хаце, для х проста на стол, на

акно асобную пасудзну самым пачатку адлваецца гарэлка адкладваецца ад кожнай стравы. Як на звычайных памнках, стоя вельм часта пачынал з куцц. Потым гаспадар падыма чарку, памна нябожчыка, жада жывым прыждаць наступных Дзядо. Застолле праходзла ва спамнах памершых добрым словам, добрым словам старался гаварыць тольк на сумныя тэмы. Сядзел за сталом дога. Гаварыл Трэба паплакаць, пашкадаваць пакойнчка, то яны нас не забудуць.

Стол, як правла, пакдал непрыбранным - для падмацавання сл памршых, тольк засцлал яго зверху абрусам. Так адзначался Дзяды раней зараз. НАРАДЖЭННЕ 1 ХРЭСБНЫ ДЗЦЯЦ. Пры наблжэнн рода жанчына мкнулася, каб пра гэта ведал як мага менш людзей. Кал гаспадарцы мелася ншая будына, то жанчына шла туды. Кал свабоднай будыны не было, то роды праходзл хаце.

На гэты час муж выправаджва усх з хаты. Дава м работу наказва хутка не вяртацца дадому. Раблся захады, каб пра наступленне рода не даведался дзячаты. Кал ж здаралася такая неспадзка дзячына ваходзла хату час рода, яна павнна была расплясц касу, набраць у рот вады даць парадзсе выпць са свайго роту - накш роды пройдуць вельм цяжка се абвнавацяць у гэтым дзячыну. Роды адбывался змку хыце, улетку - у выранях, хлявах, гумнах.

Бывала, што час рода родзнца звярталася хату свах бацько там жыла пасля рода шэсць-восем дзн. Да парадзх звал бабку-павтуху, па якую шо муж або замужная жанчына. Адпраляючыся да павтух, адразал акрайчык хлеба, пасыпал яго соллю брал з сабой. Па прыходзе да бабк-павтух гаварыл Хадз, бабулчка, к нам. Нешта нашай маладус ня дужа ладна дзелаецца. Накроваючыся да парадзх, бабка брала з сабой прог або

кавалачак хлеба. Бабка выконвала як рацыянальныя заходы да парадзх так выкарыстовала розныя магчныя прымы. Нарадзшыгася дзцяц бабка нкол не брала голым рукам, а замотвала старое адзенне, каб яно пасля дзцяц жыло багацц. Потым бабка перавязвала пупавну пасмачкай чыстага лну ц суравай нткай. Пупавну пераразал хлопчыку на сякеры, нажы, дубовай кары ц кавалачку хлеба, малатку. Дзячынцы пераразал на грэбне, верацяне, нтках, кружках, на нажнцах.

Усе гэтыя прадметы вызначал будучыю працу дзяцей. Пупавна адвальвалася на чацверты-пяты дзень, мац хавала яе куфар ц запхвала дзрку, якая была прасвдравана для гэтай мэты сцяне хаты. Кал дзцяце спанялася сем гадо, яму давал вузельчык з пупавнай развязаць, каб развязаць свой розум. Першае купанне таксама было абрадам. Пры першым купанн дзця ляжала тварам на захад ц понач, а ваду клал якя-небудзь прадметы. снавала павере

кал дзцяце пасля першага купання пакласц на правы бок, то яно далейшым жыцц будзе с рабць правай рукой наадварот. снавала сстэма варожба аб будучым лсе дзцяц залежнасц ад яго дня нараджэння панядзелак - родзцца нямека, аторак - нараджаюцца працавтыя людз, серада - неакрэслены лс, чацверг - будзе шанцаваць, але хуткая смерць, пятнца - лайдак, злодзей, субота - шчаслвым, удачлвам, нядзеля - самыя шчаслвыя людз, якх чакае шанцаванне поспех. Бабка пры купанн давала мя, а святар як правла пагаджася.

Светару несл падарунак, каб н назва дзця. Звычайна святар дава мя дзця па каляндару. Пасля нараджэння дзця се жанчыны павны был наведаць роджанцу, акрамя цяжарных, а тая што шла адведку абавязкова павнна был паляжаць у ложку. Хрэсбны мкнулся адсвяткаваць дзень царконага хрышчэння. Без запрашення на гэтую рачыстасць нхто не прыходз. Хрэсбны ключал сябе агульнае частаванне. Усе жанчыны, што шл на хрэсбны несл з сабой прадукты.

Спецыяльнай абрадавай стравай на хрэсбнах зялялася бабна каша, якую гатавала павтуха, або хросная бабка. Для гэтай стравы куплял навы гаршок, як потым разбвал. У час падзелу кашы, якая амаль засды заставалася за кумам, прыходз бусел, як вншава бацько прынос ляльку калыску. На хрэсбнах засды прысутнчал песн, якя был пранзаны малтвам за лепшую долю дзця. Бабну кашу хутка зядал, каб дзця пачало хутчэй гаварыць хадзць.

Вялкае значэнне ме абмен падарункам памж парадзхай кумам бабкай-павтухай. Як правла парадзсе даравал ручнк, абрус, хустку. Для бабк кумо намтк. Затым бабка рабла магчныя дзеянн, каб лс дзця бы шчаслвы, пасля якх бы рытуальны танец. Да найбольш важных падзей, што суправаджался абрадывым дзеянням завяршал смвалчнае далученне навароджанага да сям грамады аднослся ачышчэнне дзцяц пасля царконага памазання, зяленне першага зуба, першыя крок

першые пастрыжэнне. Пакуль збрался госц дзцяц купал. Так адбывалася ачышчэнне. Для гэтага абрада снавала асабстая сумесь з вады, аса хмелю. Пры ачышчэнн дзця ставл на ножк, а на яго галаву клал абаранк. Купала дзця бабка-павтуха, прычым дзця было начоках. Гэтай сумяссю мыл твар усх, хто бы у гасцях выцярал ручнком.

Пасля ачышчэння ваду вылвал у месца дзе нхто не хадз куды не заглядала сонца месяц. Увесь гэты абрад адбывася на трэц дзень пасля хрышчэння. Звяча абрады ячышчэння навароджанага завяршал хрэсбнныя рачыстасц. Радзная абраднасць, як у цэлым уся традыцыйная народная абраднасць зведала на сабе негатыны плы сталнска-брэжнескай палтк, што прывяло да глыбокага крызсу беларускай нацыянальнай культуры.

Друг момант знкненне - зншчэнне сялянства як класа. Трэц - агульны нзк культурны зровень, вялзарны разры памж штодзенным побытам, масавай культурай жыхаро рэспублк, з аднаго боку здабыткам беларускай нацыянальнай культуры, распрацаванай лтаратарам, навукоцам, мастакам - з другога. ВЯСЕЛЛЕ. Кал хлопцу дзячыне прыйшо час жанцца яны незнамы памж сабой, х родзчы наймаюць сваху ц сваццю для знамства маладых. Сваха звычайна бывае жанчына, якая умее гаварыць маладых

аб заключэнн памж м шлюбу. Пасля згоды маладых бацьк маладога пасылаюць да маладой свато бывае так, што маладая не дае згоды на шлюб з гэтым хлопцам, а бацьк хлопца дзячыны згодны на х шлюб па ранейшай дагаворанасц памж сабой. Для сватаства бацьк жанха разам з свам сынам пасылаюць да бацько нявесты свата сваццю. Сватам зяляецца мужчына, як добра ведае жанха 1 можа яго добра расхвалць нявесце, каб яна дала згоду на шлюб. Сваты, зайшошы хату да бацько нявесты, звычайна не гавораць прама аб х мэце прыходу.

Яны прадсталяюць сябе гандлярам або палянчам, або яшчэ км- небудзь, што прывяло да хаты нявесты знянацку. Напрыклад за пакупкай чаго- небудзь, або заблукал па дарозе ц хочуць купць у х што-небудзь. Кал бацьк нявесты даюць згоду м дапамагчы х просьбе, тады сваты ставяць на стол тое, што яны прынесл з сабою гарэлку закуску. Абавязкова хлеб соль для дачы. Сват запрашае паглядзець нявесту расказвае й пра се дадатныя рысы жанха.

Кал нявеста дае згоду на шлюб, бацьк жанха нявесты дагаворваюцца памж сабой аб парадку правядзення вяселля дзень правядзення вяселля, аб прыданным нявесты г.д. Пакольк гутарка праходзць з выпкай закускай гэта накш называецца запасны. Збоку нявесты яе бацьк пасылаюць да жанха свах людзей, каб даведацца якая гаспадарка жанха, яго багацце, яго паводзны сярод свах суседзя, яго працавтасць.

Гэта называецца выгляды. Але выглыды праводзяцца не засды, бо могуць даведаюцца с пра жынха праз яго суседзя ц ншых людзей, якя добра ведаюць жанха. Падрыхтока да дня вяселля праводзяцца бацькам жанха нявесты паасобку. Абмярковаюць каго запрасць на вяселле, кольк патрэбна ежы спрту, хто будзе шаферам у маладога што будзе шаферкам маладой. У дзень вяселля госц жанха нявесты збраюцца асобна жанха нявесты. Шаферк апранаюць нявесту вясельнае адзенне вянок на галову, фату г. д

Шафер жанха прымацовае да грудзей квенк. У царкве поп вянчае жанха нявесту. Абяляе х мужам жонкай, адзвае на х пальцы персцнк, жадае жыць дога каханн згодзе. Пасля вянчання пра развод памж мужам жонкай нельга было думаць, так як гэты абрад паходз ад бога, каб развесцся трэба было зно звярнуцца да яго. Кал жанх разам са свам сватам, абвязаным ручнком, шаферам родзчам забрал з сабой нявесту, то трэба было м плацць выкуп за падушк для нявесты на таргах брату або

сястрэ нявесты. Нявесту садзл разам жанхом на прыгожаныя калсы - у каней на шы был звонкя бубянцы, якя далка был чутны, кал ехала вяселле. На шляху язды вяселлю перагароджвал дарогу, каб лепш разглядзець нявесту патрабаваць выкуп ад жанха. Звычайна жанх адкуплвася гарэлкай закускай. Нявесту бацьк жанха сустракал перад свам домам з хлебам соллю. Пасля чаго запрашал сх гасцей збоку нявесты жанха за стол, дзе працягвалася вяселле з песням гульням.

За столом на куцце садзцца нявеста каля яе шаферк, кросныя бацька мац се родзчы, каб замужам бы дастатак нявесту садзяць на кажух, перавернуты верх посцю. Бацьк нявесты ставяць на стол перад й посуд з падарункам, пасля чаго се госц кладуць падарунк ад сябе. Госц пюць, закусваюць, пяюць вясельныя песн. Гасцей збоку жанха абавязкова абвязвал вышытым ручнкам бацьк нявесты, а збоку нявесты - бацькам жанха. Галонай дзеючай асобай павагай карыстася час вяселля сват, як бы тамадой яе.

У канцы вяселля музыкант гра марш кожнаму прысутнаму на вяселл, за што яго адорвал грашм, хто кольк мог. У хаце нявесты пасля яе адезду да жанха рыхтавал адпраку прыданага. Звычайна гэта бы сундук з падрыхтаваным раней трубкам саматканага палатна або адзенне. Прыданае таксама давал зямлй, жывлай ншым. Для дастак прыданага намячалася па згодзе памж бацькам свато колькасць чалавек падвод. Звычайна вяселле праходзла тры дн.

Нельга было гуляць вяселле пасты пасныя дн згодна закона Божага. На друг дзень вяселля жанх прыходз да бацько нявесты з бутэлькай гарэлк абвязанай чырвонай стужкай запраша х да сябе госц. Каб дапамагчы гаспадару правесц вяселле з меньшай стратай для гаспадарк, бо людз жыл бедна, некаторыя блзкя родзчы свай вск запрашал гасцей з вяселля да сябе госц канцы вяселля. Гэтая дзея называлася перазокам. Кал я брася за гэты рэферат, я веда што наша крана багата на розныя

святы абрады, але я не яля сабе што х так шмат. Мне вельм шкада, што многя з х знкл назасды з нашай гсторы. Гэта адбывалася па многм прычынам, але галонай была знкненне сялянства, а таксама тое што беларуса многя не лчыл самастойнай нацыяй, што сам беларусы пачынал верыць за што пачал губляць свае каран. Але не с так дрэннна на першы погляд, бо некаторыя святы абрады пачынаюць адналяцца мне прыемна бачыць гэта, але мы нкол не вароцм понасцю тое, што страчвал вякам, мы можам тольк нейкай ступен лквдаваць

белыя плямы нашай культуры.