БЕЛАРУСКІМУЗЫКА-АРФЕЙ
(ПАПАЭМЕ ЯКУБАКОЛАСА «СЫМОН-МУЗЫКА»)
Паэма«Сымон-музыка»ў творчасціЯкуба Коласазаймае адметнаемесца. Яна, які многія іншыятворы беларускіхпісьменнікаў(«Курган» Я.Купалы, «ЛюцыянТаполя» М. Танка,«Сады вятроў»Я. Пушчы) прысвечанатэме мастакаі мастацтва.Гэта глыбокіроздум пра лёсмастака інацыянальнагамастацтва, праўдзівасць, бессмяротнасцьі непадкупнасцьнароднагамастацтва, працярністыя шляхіабуджэннясамасвядомасцібеларусаў.Сапраўднаемастацтвапавінна быцьнепарыўназвязана з роднайзямлёй і народам, з усім багаццемгукаў і фарбаўнавакольнагасвету. Ва ўступнайпесні да паэмыЯ. Колас засвядчае, што яго твор
Адроднае зямлі, ад гоману бароў,
Адказак вечароў,
Адпесень дудароў,
Адсветлых воблікаўзакінутыхдзяцей,
Ад шорахуначэй,
Ад тысячыніцей,
З якіхаснована івыткана жыццё
Ізлучана быццёі небыццё, —
Збіраўсяскарб, струменіўсяняспынна,
Вясёлкавымірдзеннем мнеспяваў,
І выхадушукаў
Адбітакродных з'яў
Условах-вобразах, у песнях вольнаплынных.
Галоўнымгероем твораз'яўляеццамузыка-самародакСымон, на долюякога выпаліцяжкія жыццёвыявыпрабаванні.Ад прыроды гэтабыў незвычайныхздольнасцей, таленавітыхлапчук, якіглыбока ўспрымаўпрыроду, адчуваўяе разнастайныяз'явы і змены:
Уяго быў светцікавы,
Сваевобразы, жыццё,
Іў душы яго ўсез'явы
Сваё меліадбіццё.
Значныўплыў на развіццёздольнасцейхлопчыка аказаўдзед Курыла, у якім Сымонадчуў сябра, дарадцу, даверлівагасубяседніка.Пасля смерціКурылы Сымонузасталісядзедавы скрыпкаі смык. Жыццёж змяніласякарэнным чынам: бацькі жорсткаабышліся з імза тое, што настатак напаліваўкі і парэзаліавечак. Безвіны вінаватыСымон з болемпакідае бацькоўскідом, і з гэтагачасу пачынаюццаяго цяжкіявандроўкі пасвеце. На гэтыхскладаныхжыццёвых дарогахСымон сустракаеццаз рознымі людзьмі(дзедам-жабраком, карчмаром, князем, Якімам, лёкаем Данілам, Ганнай), пазнаегоркі хлебжабрака, цяжкуюпрацу наймітаі панскагаслужкі. Спасцігаючылюдзей і навакольнысвет з яго шматлікімісупярэчнасцямі, Сымон не страціўдапытлівасціі цікавасціда ўсяго, нерасставаўсяз музыкай, якаяўносіла ў ягожыццё радасць, дазвалялавыказаць сваёзахапленнепрыродай з яегармоніяй івечным аднаўленнем, перадаць разнастайнуюгаму чалавечыхпачуццяў.Задумваючысянад сваімпрызначэннемі роляй мастацтваў грамадстве, ён паступовапрыходзіцьда філасофскагаасэнсаванняжыцця. На думкугероя твора, музыка павіннапрыносіцьлюдзям радасць,«палёгку», дапамагацьім у пошукахшляхоў да лепшагажыцця, шчасця.І таму ён
Павандруеў свет з скрыпуляй,
Песнібудзе ён складаць,
Ёнлюдзей даброматуліць,
Кабпалёгку людзямдаць.
Паэма«Сымон-музыка»з асаблівайяскравасцюадлюстравалапсіхалагічныстан Я. Коласаў першыя паслярэвалюцыйныягады. Паэт бачыў, што героем часустаў не спагадлівы, міласэрны, разняволенырэвалюцыяйчалавек, а «асобаз ружжом», якойзброя замянілаамаль усе законыі маральныянормы. І тамуаўтар як бывыключае герояпаэмы з жыцця: Сымон-музыказасынае сімвалічнымсном на могілках, дзе пахаванаГанна. У 1923—1924 гг.Я. Колас істотнаперапрацаваўпаэму. Разгортваннепрацэсу беларусізацыідазволіла паэтупаверыць уадраджэннероднага краю, яго мовы і культуры, у магчымасцьпабудовы незалежнайБеларусі. Аўтарпаэмы абудзіўСымона ад снуі даў яму магчымасцьсваім чароўнымграннем вярнуцьда жыцця Ганну— жывое ўвасабленнемаці-Беларусі.Гэтым паэтхацеў паказацьбязмежпыямагчымасцімастацтва.Звязанае сваімікаранямі знародным жыццём, мастацтва можавыратавацьчалавека адсамай цяжкайхваробы, наватвярнуць ямужыццё.