Камаз 740

23

Тапсырма мазм?ны

• Кіріспе 2
• ??рылысы, ж?мыс істеу технологиясы ж?не а?аулары 4
• Ж?ргізуші белдік механизіміні? ма?ыздылы?ы 6
• Д??гелек ?оз?алт?ышыны? ??рылысы 7
• Камаз-740 автомобліні? аспа ??рылысы 8
• Ж?ргізуші мост механизіміні? ма?ыздылы?ы 8
• Арт?ы белдіктегі басты берілісті б?зу тізбегі 11
• Техникалы? к?тім ж?не ж?ндеу 12
• Техника ?ауіпсіздігі ж?не е?бекті ?ор?ау 16
• Автомобиль к?сіпорындарында?ы ?рт ?ауіпсіздігі 16
• Автомобиль к?сіпорындарында?ы электр ?ауіпсіздігі 16
• Автомобильді ж?ндеу ж?не ?ызмет к?рсеу кезіндегі е?бек ?ауіпсіздігі 17
• Графикалы? б?лім (ж?йені? жалпы с?лбасы) 19
• ?орытынды 21
• ?аза?стан Респуликасыны? білім ж?не ?ылым министрлігі 22
• ?олданыл?ан ?дебиеттер 23

Кіріспе

Тасымал к?лігіні? негізгі міндеттері - ?з уа?ытында ауыл шаруашылы?ын, халы? шаруашылы?ын ж?не т?р?ындарды тасымалдау ?ажеттілігімен толы?ымен сапалы ?ана?аттандыру, ж?мысты? барынша экономикалы? тиімділігін арттыру.

Автомобиль - к?рделі машына, механизмдер мен ж?йелер жиынынан т?рады. Оларды? конструкциясы ?рт?рлі болуы м?мкін. Дегенмен к?пшілік автомобильдер негізгі механиздермен конструкциясымен ж?мыс істеу ?а?идалары бірдей болып келеді. Сондай-а? автомобильді ??растыру схемасында да орта?ты? болады ж?не ол оларды? ?ызметі мен механизмдерді? орналасуына байланысты.

?рбір автомобильде ?ш негізгі б?лігін алу?а болады:

1) кузов,

2) двигатель,

3) шасси.

Кузов - таситын ж?кті орналастыру?а арнал?ан. Ж?к авток?ліктеріні? кузовы ж?кке арнал?ан платформадан(ж?к кузовы) ж?не ж?ргізуші кабинасынан т?рады.

Двигатель - жанармай жан?ан кездегі б?лінетін жылу ?уатын механикалы? ?уат?а айналдырады. М?ндай ?уатты айналдыру ?орытындысында двигательді? мін білігіні? айналуын келтіреді, ол негізінде двигательді? айналдыру моменті бір ?атар механизмдер ар?ылы автомобильді? жетекші д??гелектеріне жеткізіледі.

К?пшілік автомобильдерде поршенді - карбюраторлы немесе дизелді двигатель ?олданылады.

Шасси мынадай б?лшектерді, механизмдермен ж?йелерді біріктіреді: трансмиссия, к?тергіш ж?йе, белдік, аспалар, д??гелектер, рульдік бас?ару ж?не к?тергіш ж?йелер.

Ж?к автомобильдеріні? ішінен Камаз-740 автомобилін ?арастырайы?.

Камаз т?різді ?лкен ж?к машиналары алыс ?ашы?ты?тар?а ?рт?рлі ж?ктерді жеткізуге арнал?ан. Ол ?лкен ?немділігімен, пайдалану сенімділігімен, ж?ргізушіні? ж?мыс орныны? жайлылы?ымен ерекшеленеді.

Ж?к машиналарыны? ішіндегі Камаз автомобиліні? б?л арты?шылы?ы оны бірінші орын?а итермелейді. Камаз автомобильдерін жаппай ?ндіру ж?не халы? ?ндірісіне пайдалану

1976 жылы басталды. Дизельді 8 цилиндрлі, т?рт тактілі Камаз автомобильдеріні? ?оз?алт?ышы сы?у ар?ылы от алады ж?не оларды? V-кейіпті орналас?ан цилиндрлеріні? ??лау б?рышы 90°-?а те?.

Камаз-740 автомобиліні? ?лкен ?уаттылы?ымен, сенімділігімен, ?олдану айма?ыны? ке?дігімен ерекшеленеді:

-кремнилі-алюминий ?орытпадан ??йыл?ан жо?ар?ы компрессорлы са?ина ?осымша шойынмен бекітілген;

-поршен са?инасыны? б?йір беті хромды-молибденмен жабыл?ан;

-индукциялы шыны??ан иінді білік азоттал?ан немесе бекітілген;

-негізгі ж?не шатунды подшипниктерде ??рыш-?олалы ?ш ?абатты ж??а б?йірлі жапсырмалары бар;

-жабы? сал?ындату ж?йесі б?се? ?ататын сал?ындат?ыш с?йы?пен толтырыл?ан, температуралы? режимді автоматты т?рде реттейтін гидромуфталы жетек желдеткішпен термостаттан т?рады;

-майды, жанар майды ж?не ауаны с?згіден ?ткізетін жо?ар?ы эффектілі ?а?аз с?згі элементтері;

-цилиндр гильзасы к?лемді-шыны??ан ж?не жалпа? ?шты хонингпен ??делген;

-25°С-да?ы ?орша?ан ауаны? ?арама-?арсы температурасында ?оз?алт?ышты? сенімді жіберілуін ?амтамасыз ететін ауаны ?ыздыратын электрофакельді ??рыл?ы;

Автомобиль агрегаттарыны? тозу за?дылы?ымен интенсивтілігін зерттеу процессі кезінде алын?ан автомобиль транспорттарыны? техникалы? пайдалану портативін т?зету ?олданыста?ы ?дісті жетілдіруге м?мкіндік берді.

??рылысы, ж?мыс істеу технологиясы ж?не а?аулары

Ж?ргізу б?лігі. Ж?ріс д??гелектері автомобильді жол бетімен байланыстыратын торап болып табылады. Ж?ргізу б?лігі рама, белдік ілгіші, д??гелек ?оз?алт?ышынан т?рады. Рама автомобильді? негізгі б?лігі болып табылады. Ол ?оз?алт?ышты, трансмиссия агрегаттарын, ж?ріс б?лігін, ?осымша ж?не арнаулы ??рыл?ыларын, бас?ару органдарыны? механизмдерін сонымен бірге кабинамен кузовты бекіту ж?не орнату ?шін арнал?ан. Камаз-740 автомобильдерінде лонжеронды клепанды рама ?олданылады.

Д??гелек ?оз?алт?ышы жер бетімен ілініс к?шіні? пайда болуын ж?не автомобильді бас?ару м?мкіндігімен ?амтамасыз етеді. Д??гелек шинасы бір?алыпсыз жолдарда?ы ж?не кедергілерді жою кезіндегі динамикалы? ж?ктемені азайтады. Д??гелек ?оз?алт?ышы жетекші ж?не жетектегі д??гелек болып екіге б?лінеді. Жетекші д??гелек ?оз?алт?ыштан трансмиссия ар?ылы тарту к?шіне ?тетін автомобиль ?оз?алысын ?амтамасыз ете отырып жар?аба?тау моментін ?згетеді. Жетектегі д??гелек автомобиль ?оз?ал?ан кезде автомобиль рамасынан итергіш к?ш ?серінен айналады. Жетекші ж?не жетектегі бас?арушы д??гелек автомобиль ?оз?алысын бас?аруды рульдік бас?ару к?мегімен ?амтамасыз етеді.

Аспа жаты?ты? ж?рісті жа?сарту?а, ?за? жолдарда ж?ргізушіні? тез шаршап ?алмау м?мкіндігін ж?не тасымалданатын ж?кті? б?лінбеуін ?амтамасыз етеді. Ол раманы? белдікпен ты?ыз байланысын іске асыратын, д?мпу мен со?уды ж?мсартуды ?амтамасыз ететін ??рыл?ыларды ж?не рама мен д??гелек арасында?ы к?ш пен моменттер берілісін ?сынады. Аспа серпімді, ба?ыттаушы ж?не ?шіруші ??рыл?ылардан т?рады.

Аспаны? серпімді ??рыл?ысы вертикаль к?штерді? басты кейіптегі шартты ?срінен болатын динамикалы? ж?ктемені азайту?а ?ызмет етеді. Аспаны? серпімді ??рыл?ысы д??гелек бір?алыпсыз жолдармен ж?рген кезде д??гелектен автомобиль кузовына т?сетін со?у ж?ктемесін айтарлы?тай ж?мсартып, ?зі деформацияланады. Серпімді ??рыл?ы ж?мысыны? н?тижесінде автомобиль рамасыны? ауысуын азайтады ж?не жаты?ты? ж?рісін жа?сартады. Камаз-740 автомобилдерінде серпімді ??рыл?ы ретінде маталл ?а?ылтыр рессорлар ?олданылады.

Аспаны? ба?ыттаушы ??рыл?ысы автомобиль рамасына ?атысты серпімді ??рыл?ыны? деформациясы кезіндегі д?гелекті? ауысу сипаттамасын аны?тайды ж?не сонымен бірге рама мен д??гелек арасында?ы к?ш пен моментті (тежеу к?ші, тарту к?ші, жанама к?ші ж?не оларды? моменттері) береді.

Камаз-740 автомобиліндегі ба?ыттаушы ??рыл?ы лар функциясын рессорлар, рычагтар, те?гергіштер орындайды.

?шіру ??рыл?ылар аспаны? серпімді ??рыл?ысы ?серінен автомобиль кузовында пайда болатын тербелісті тез ?шіруге арнал?ан. ?шіруші ??рыл?ыларды? жо?ты?ы автомобильді? бір?алыпсыз жолдарда?ы ?лкен жылдамды?пен ?оз?алысы тербеліс резонансына ?келіп со?уы м?мкін.

Тербелісті? ?шуі рама тербелісіні? механикалы? энергия?а айналуына ?келіп со?ады. Серпімді ??рыл?ы детальдарыны? ?йкелісі тербелісті? ?шуін ?амтамасыз етеді. Дегенмен ?а?ылтыр рессорлар арасында?ы ?йкеліс т?семні? вертикал тербелісіні? кинетикалы? энергиясыны? елеусіз м?лшерін жылу?а айналдырады. Сонды?тан тербелісті ?шіру ?шін арнайы ??рыл?ылар жартылай ашы?, а?ысы шектеулі тесік ар?ылы ?тетін т?т?ыр с?йы?ты? ішкі ?йкеліс ж?мысына негізделген амортизаторлар ?олданылады.

Белдік автомобиль д??гелектерін аспа детальдары ар?ылы рамамен байланыстыратын торап. Белдік жетекші ж?не жетектегі болып екіге б?лінеді. Екеуіде бас?арушы да, бас?арушы емес те бола алады. Жетекші белдік ?зімен бірге араласатын басты беріліс, дифференциал, жарты ось деп аталатын трансмиссия деталдары мен са?ылауларынан т?ратын бос денелі балканы ?сынады. Бас?арушы белдік а?ысты екіта?балы (жетектегі белдік) немесе ??бырлы (жетекші белдік) балка т?рінде орындайды ж?не ая? жа?ында д??гелек цапфасы белдікпен шарнирлі байланыста болады. Автомобиль ?оз?алысыны? ба?ыты белдікке ?атысты цапф б?рылысымен ?згереді. Камаз автомобиліні? рамасы екі лонжеронды ж?не алты к?лдене? балкадан т?рады. Бірінші, екінші, ?шінші ж?не т?ртінші к?лдене? балка д??гелек а?ысты болады. Алды??ы ж?не арт?ы буфер ж?не алтыншы к?лдене? балка алмалы-салмалы.

Бак аспасыны? бекіткішіні? орнына лонжерон к?шейткіштері орнатыл?ан. Іліністі-тарт?ыш ??рыл?ы арнайы к?лдене? зат?а бекітіледі. Алды??ы буферде буксерлі ілмектер болтпен бекітілген.

Ж?ргізуші белдік механизіміні? ма?ыздылы?ы

?рбір ж?ргізуші белдікте д??гелек аралы? дифференциал ж?не басты беріліс ??растырылады. Камаз - 740 авток?лігіні? орта жетекші белдігінде д?гелек аралы? дифференциал орнатыл?ан.

Автомобильді? басты берілісі двигательден ?тетін айналдырушы моментті? т?ра?ты ?згерісіне ж?не оны жетекші белдікке тіке б?рышпен беруге арнал?ан.

Айналдырушы моменттін ?немі ?згеріп отыруы басты берілісті? беріліс санымен сипатталады.

Камаз - 740 автомобильдерінде басты берілісті? ?сынысына т?уелді беріліс саны 5,43; 5,94; 6,53; 7,22. те? болады.

Камаз - 740 автомобильдерінде екі тісті пар, спираль тісті екі конусты? шестерня ж?не екі ?исы? тісті цилиндрлі шестернясы бар екі еселенген басты беріліс ?олданылады. б?ндай схема басты беріліс картеріні? ?стінде ?лкен беріліс санын алу?а м?мкіндік береді.

Жетекші белдік картерінде орналас?ан дифференциал д??гелек аралы? деп аталады. Ол айналдырушы моментті бір?алыпсыз жолдарда д?рыс орналастыру?а арнал?ан.

Камаз - 740 автомобильдерінде ?рбір жетекші белдікте конусты? симметриялы дифференциал орнатыл?ан. Ол орта??ы ж?не арт?ы белдікті? басты берілісіні? жетекші білігіне ?рт?рлі жиілікпен айналуына сонымен бірге б?л белдіктегі д??гелектерге де ?рт?рлі жиілікпен айналуына м?мкіндік береді. Камаз - 740 автомобиліні? осы аралы? дифференциалы конусты?, симметриялы, байланыстыр?ыш. Дифференциалды байланыс жетекші д??гелек деталдарыны? те?дігін барлайды, шинаны? тозуын азайтады, автомобильді бас?аруды жа?сартады. Дегенмен тай?а? жолдарда ол автомобильді? ж?рісін ?згертеді. Б?ндай жа?дайда дифференциал блокка т?седі ж?не жетекші белдікті? жетекші білігіні? басты берілісін ?ата? байланыстырады ж?не бірдей жиілікпен айналады. Осыдан кейінжетекші д??гелекті? т?рып ?алуы азаяды ж?не автомобильді? ?ткізгіштігі жа?сарады.

Д??гелек ?оз?алт?ышыны? ??рылысы

Камаз-740 автомобиліні? д??гелек ?оз?алт?ышыны? жалпы транспортты? та?айындауына алды??ы белдікті? жетектегі д??гелегі ж?не орта??ы ж?не арт?ы белдікті? жетекші д??гелегі кіреді (д??гелек формуласы 6х4). Алды??ы оське жала?, ал орта ж?не арт?ы оське ?ос д??гелек орнатылады. Д??гелектер алынып-салынбалы, дискасыз, шаба?ты к?шпектермен(со спицевыми ступицами), жиналмалы ж?не коничестік бетке бес шаба?пен орнатылады сонымен бірге гаека жіне ?ыс?ыш к?мегімен бекітіледі. Арт?ы ж?не орта??ы осьті? ?ос д??гелек ??рсауларыны? арасында таласты са?иналар орнатылады. ?рбір д??гелек ??рсау мен шинадан т?рады. Д??гелек ??рсауы шинаны? ты?ыз ?онуын ж?не жібітуші, бортты са?иналармен жабды?тал?ан коничестік бетпен ?амтамасыз етеді.

Камаз-740 автомобилінде 260-508 Р протекторды? универсалды суреті бар камерлі пневматикалы? шина ?ондырылады. Шина каркас жібіні? радиалды орналасуы оларды? созылымдылы?ын арттырады сонымен бірге д??гелек те?селген кездегі жо?алуды ж?не ысып кетуді азайтады. Шина профиліні? жалпа?ты?ы ауаны? номинальды ?ысымы кезінде 260мм, шинаны? ішкі диаметрі 508мм болады. Алды??ы д??гелек шина ауасыны? номинал ?ысымы 730кПа орта ж?не арт?ы осьтерде 500кПа. Шина?а т?сетін максимал ж?ктеме 22500 Н аспауы тиіс. Шинаны? тозуын азайту, бас?аруды жа?сарту ж?не д??гелекке т?сетін динамикалы? ж?темені азайту ж?кті? к?мегімен те?дестіріледі. Запас д??гелек о? жа? лонжеронды рамада бекітілген кронштейн ?ста?ышында орнатылады.

Камаз-740 автомобліні? аспа ??рылысы

Автомобиль аспасы рессорлы, т?уелді, телескопиялы? амортизаторлармен ж?мыс жасайтын т?рт жартыэлептикалы? бетті рессорларда орындалады. Беттік рессорлар ?рт?рлі ?зынды?та?ы болат беттерден жинал?ан орталы? болтпен тартыл?ан серпінді балканы ?сынады. Е? ?лкен ?зынды?та?ы бет т?бір деп аталады.

Беттер жанама ы?ысудан тарт?ыш ?амыттармен ?ор?алады. Беттік рессорларды? басты арты?шылы?ы ба?ыттаушы, серпімді ж?не

?шіруші ??рыл?ыларды? функцияларын бірмезгілде орындау

икемділігі болып табылады. Автомобильді? алды??ы аспасы екі беттік рессордан ж?не екі телескопиялы? амортизатордан т?рады. Камаз-740 автомобиліні? алды??ы аспа рессоры 15 беттен жинал?ан. Рессорды? т?бір беті тікб?рышты да ?ал?андары Т-кейіпті а?ыста.

Ж?ргізуші мост механизіміні? ма?ыздылы?ы

?рбір ж?ргізуші мостында д??гелек аралы? дифференциал ж?не басты берілісі жасалады. Камаз-740 автомобиліні? орта ж?ргізуші белдікті? ось аралы? дифференциал орнатыл?ан.

Жетекші белдік а?аулары ж?не оны ж?ндеу ?дістері. Жетекші белдікті? 1-кестеде к?рсетілгендей а?аулары болуы м?мкін.

1-кесте

Майды ??йып ал?анна кейін жетекші белдік келесі б?ліктерге б?лінеді: басты беріліс, жетекші конусті? шестерня, д?гелек аралы? дифференциал, жетектегі конусты? шестерня, осьаралы? дифференциал (орталы? белдіктегі). Д??гелек аралы? дифференциал подшипниктеріні? ?а?па?ы картермен бірге ??делгеннен кейін олар бірін - бірі ауыстыра алмайды, сонды?тан оларды? комплектісін б?зу м?мкін емес.

Жетекші белдікте автомобильді пайдалану процессі кезінде а?ауды? келесі т?рлері болуы м?мкін: автомобиль ?оз?алысы кезіндегі ?здіксіз шу, автомобильді 30-60 км/са? жылдамды?пен ?оз?а?ан кездегі ?лкен шу, автомобильді тежеген кездегі шу, басты беріліс картерінен майды? а?уы.

Автомобиль ?оз?алысы кезіндегі ?здіксіз шу дифференциал а?ауын к?рсетеді. Басты берілістегі ?здіксіз ты?ыл подшипниктерді? б?лінгендігін к?рсетеді. Камаз-740 автомобиліні? алды??ы белдігіндегі б?ндай ??былыс алды??ы д??гелек жетегіндегі ж?дыры?ша топса детальдары б?лшектеріні? б?лінуімен байланысты. Автомобильді? жо?ар?ы жылдамды?пен ?оз?алысы кезіндегі басты берілістегі ?здіксіз со??ы ?детте подшипник шестернясыны? к?шті тозуымен немесе картердегі майды? жеткіліксіздімен байланысты.

Басты берілістегі а?ауларды шуды? к?мегімен келесі ?дісті пайдаланып аны?тау?а болады. Автомобильдерді жол бойымен 80 км/са? жылдамды?пен к?штеп тартады, содан кейін отынны? берілуін азайтып жылдамды?ты баяулатады. ?андай режимде максимум?а жетіп ж?не шуды? жо?алуын аны?тайды. Содан кейін автомобильді 80 км/са? дейін к?штеп тартып, сосын то?та?ан?а дейін беріліс ?орабында бейтарап ?алыпта домалатып ?оз?алтады.

Бірінші сынауда бай?ал?ан шу, екінші сында бай?алмаса ол басты берілістегі, дифференциалда?ы немесе жетекші белдік подшипнигіндегі а?ауды білдіреді.

Егер то?тап т?р?ан автомобиль ?оз?алт?ышын жіберіп ж?не о?ан ?рт?рлі айналу жиілігінде ж?мыс жасау?а м?мкіндік берген кезде шу бай?алмаса, онда а?ауды? негізгі к?зі жетекші белдік редукторыны? деталдары болып табылады.

Жетекші белдікті? басты беріліс дифференциалыны? а?аулары ж?не оларды жою жолдары 2 - кесте к?рсетілген.

2 - кесте

Арт?ы белдіктегі басты берілісті б?зу тізбегі

Арт?ы белдік дифференциалы подшипниктеріні? гайка стопорлары бекіткішіні? болттарын айналдырып, стопорларды шешеді. Содан

кейін дифференциал подшипниктер ?а?па?ыны? бекіткіш болттарыны? стопорлы пластинасын майыстырады ж?не ?а?па?ты? бекіткіш болтын айналдырады. ?а?па?ты т?сіріп ж?не картерден стакан мен дифференциалды ажыратады, жетектегі шестерняны подшипниктермен бірге т?йіндерін алады.

Техникалы? к?тім ж?не ж?ндеу

Ж?ріс б?лігіні? техникалы? ?ызмет к?рсетуі. Раманы? техникалы? ?ызмет к?рсетуі тойтарма ?осуларды ты?ызды?ты? тексеруінде, коррозияны? іздеріні? жоюы, б?лшектерді дер кезінде бояма?а, ж?мыс?а ?абілеттілікті? тексеруі ж?не тарту-тіркейтін жай?аруды? сылауына болды. Жапсырма шегелеулерді? тарсылдауыны? тойтарма ваклепок ты?ызды?ы бал?ашы? ар?ылы тексеріледі. Тарту-тіркейтін ??рылымны? ілмегіні? сыры?ыны? б?рік т?семге тіркеуге дейін серпімді элементті? ?осымша ?ысуысыз болуы керек.

??рылым ілмекті? білікті жылжуын пайда болуда ж?не ?осымша т?семді орнату?а тал?ылау керек. Ілмекті білікті? жылжуын жою?а арнал?ан гайка?а ?олдану?а болмайды. Серпімді элемент тоз?ан кезде оны алмастыру керек. Ілмекті? сыры?ы майсауыттан кейін жа?ылады. Авток?лікті ілмек тіркемемен пайдалану кезінде білікті жылжу бол?ан жа?дайда ар?алы?ты? б?зылуына ж?не рама?а оны? бекіткішіні? б?лшектері келтіре алады.

Д??гелек ?оз?алт?ышына техникалы? ?ызмет к?рсету шиналарды? бекіткішін, пайдалану ережелерін са?тауды периодты ба?ылауда ж?не д?гелек те?деуішін тексеруінде болады. Пайдалану порцессі кезінде д??гелекті? ступица?а бекітілуін міндетті т?рде бекіту ?ажет. Гайка?а екі-?ш ?абылдаудан кейін бір?алыпты тарту керек. Бекіткіш гайкаларыны? созылу момент шектері шамамен 250-300Н·м (25-30 кгс·м) болуы керек. Гайкаларды? созылуыны? жанында тіктеуішке немесе б?рыш бойынша до??ала?тарды? б?йірлеу ауыт?уын тексеру керек. Д??гелекті? айналуы кезіндегі жанынан со?уы 5мм-ден аспауы керек, б?дан ?лкен м?ндерінде гайканы баяулату ж?не оларды? созылу кезіндегі со?уды азайту керек.

Шиналарда?ы ауаны? ?ысымын мерзімді тексеріп т?ру керек. Есте са?тау керек: шинада?ы ауаны? ?ысымы 25% -?а т?мендеген кездегі ж?ріс шинаны? ?ызмет к?рсету мерзімін 35-40% -?а азайтады, ал шинада?ы ауаны? ?ысымын 10% -?а к?теру шинаны? ?ызмет к?рсету мерзімін 10-15% -?а азайтады.

Егер ?оз?алыс процессі кезінде автомобильді? ?здігінен ?андай да бір ба?ыт?а ауыт?уы бай?алса, онда автомобиль шинасында?ы ауаны? ?ысымын тексеру ?ажет ж?не ауаны? кему себебін ай?ында?аннан кейін оны жою?а тырысу керек. Сонымен бірге автомобильді? ауыт?уын д??гелектерді? жина?талу ретіні? б?зылуы ша?ыра алады. Осьтерге д??гелекті? те?деуішті б?зылыстарыны? к?шпекпен ??растыруы туралы жергілікті сипаты шинаны? жылдамдатыл?ан тозуын ж?не дірілдеулерді? пайда болуын білдіреді. Дисбаланс бол?ан жа?дайда ауырланыл?ан орын т?менге орнатылады. Жо?ар?ы б?лігіне та?ба салып ?стіне ж?к ?ою керек. Содан кейін д??гелекті екі жа??а ?арай 90° б?рышпен ауыт?ыта отырып, те?деуішті тексеру ?ажет. Егер де д??гелек б?рын?ы ?алпына ?айтып келетін болса, онда екінші ж?кті ?ою керек. Ж?ктер борт покрышкасынсыы?у ар?ылы са?инадан монтажды? жауырынмен а?аш т?сем ар?ылы ?ра отырып жиекке орнатылады.

Д??гелекті т?сіру ?шін алдымен машинаны то?татып, д??гелекті домкратпен к?теріп содан кейін гайканы б?рап оны т?сіру керек. Д??гелекті шашпас б?рын оны? ауасын жіберу керек, содан кейін тіке жауырынды ?ойып шина бортын т?мен ?арай сы?у керек. Са?ылау со?ы бортты? са?ина?а жанасып т?ру ?шін тіке немесе майыс?ан жауырынды ?ою керек. Шинаны? жиегін д??гелекті? ше?бері бойынша екі жауырын ортасынан т?сіре сы?у керек. Содан кейін кілт са?инасыны? тілігіндегі тіке жауырын со?ына шарт ?ойып ж?не оны? ойысынан шы?арып, содан кейін оны имек жауырынмен жо?ары к?теріп ойыстан шы?ару керек. Б?йір са?инаны алып ж?не д??гелекті т??керіп, жауырын к?мегімен покрышканы? бас?а жиегін сы?а отырып шинаны т?сіреді.

?айтадан жина?ан кезде тазартыл?ан, покрышкасына талькпен опалан?ан камерді ж?не жиек лентасын ш?ра са?ылауына тасымалдаусыз кіретіндей етіп жиекке шинаны кигізу керек. Б?йір са?инаны кигізіп кілт са?инасыны? ортасына ойысты ?ойып ж?не ойыс?а оны? ая?тарын ?ысу керек. Кілт са?инасымен шинаны ?абыр?а?а ?арай жантайтып ?ойып, са?ина ойыстан шы?ып кетпейтіндей етіп шина?а ауа ?реді.

Пайдалану процессі кезінде бір?алыпсыз тоз?анда немесе шина б?лінгенде д?гелектерді? орнын тізбектей ауыстыру талап етіледі.

Шиналарды са?тау ?шін отын-майлаушы материалдарды? т?суін болдырмау керек, тай?ана?тап ?оз?алудан, кенеттен тежеуден аула? болу тиіс. Автомобильді нормасынан арты? ж?ктемей, шиналарда?ы ауа ?ысымы т?мендетілген к?йдегі ?оз?алысты са?тау керек. Д??гелекті? орнату б?рышын ?з уа?ытында тексеріп, ауасы кеткен шинамен автомобильді? к?п т?руын болдырмау керек.

Аспаны? техникалы? к?тімі периодты тексеру, бекіткіштер мен т?йіндерді тексеру,?йкелетін беттерді? са?ылауы ж?не б?се?деткіштерді? ж?мыс?а ?абілеттілігін тексерумен т?сіндіріледі.

Амортизатордан с?йы?ты? а?уы бай?ал?ан кезде сырт?ы цилиндр (корпусты?) гайкасын тарту керек. Ж?мыс жасап т?р?ан с?йы?ты?ты ауыстыру ?шін амортизаторды т?сіріп, оны? т?менгі басына бекітіп, штокты тартып кейін корпус гайкасын б?рау ар?ылыцилиндрдан поршенді суырып алу керек. Содан кейін ж?мысшы с?йы?ты т?гіп кейін амортизаторды жуу керек. Сальникті ауыстыр?ан кезде оны? ?ткір шеттерін т?мен ?аратып орнатады. Цилиндр резервуарына алдын ала дайындал?ан 0,475 л с?йы?ты ??йып амортизаторды жинайды. Амортизаторды? ж?мыс?а ?абілеттілігі тексеріледі: амортизатор(б?се?деткіш) созылу ж?не ?ысуда соны? ішінде к?бірек созылуда кедергі к?рсетуі керек.

Белдікті? техникалы? к?тіміне белдік балыны? рессор?а бекітілуі, д??гелектерді? орналасу б?рышын тексеру, д??гелек к?пшегін ж?не подшипник са?ылауларыны? реттелуін тексеру ж?не оларды? майлануы жатады.

Жетекші белдікті ж?ндеу. Д??гелек формуласы 6x4 с?йкес келетін Камаз автомобильдерінде орта ж?не арт?ы екі жетекші белдік орнатылады, ал д??гелек формуласы 6х6 с?йкес келетін автомобильдерде барлы? белдігі жетеші болады. Оларды? айырмашылы?ы ерекше болады. ?рбір белдік белдік картерінен, басты берілістен, дифференциалдан ж?не жарты осьтен т?рады. Алды??ы жетекші белдік те? б?рышты жылдамды?ты шарнирлі ??рамды жарты осьпен ерекшеленеді. Орта??ы белдік арт?ы белдіктен басты беріліс картеріне байланыстыратын ось аралы? дифференциалды? т?йістірілуімен ерекшеленеді ж?не дифференциалды белдікпен т?йістіруге арнал?ан жеке б?лшектерден т?рады. Жетекші белдікті? басты берілістегі айналдырушы моменті ось аралы? дифференциал ар?ылы беріледі. Белдікті? екі еселенген басты берілісі спираль тісті екі конусты? шестернядан ж?не ?исы? тісті екі цилиндрлік шестернядан т?рады.

Орта ж?не арт?ы белдікті? жетекші конусты? шестернясы арттарымен ерекшеленеді. Жетектегі конусті? шестернялар бірдей болады. Д??гелек аралы? дифференциал конусты? подшипниктермен бірге басты беріліс картеріні? ?яшы?тарында орналасады. Дифференциалды орнат?аннан кейін сырт?ы подшипник обоймасына ?а?па?тар ?ондырылады. Д??гелек формуласы 6х4-ке с?йкес келетін автомобильді? ось аралы? дифференциалы ортасында арт?ы ж?не орта??ы белдікке с?йкес келетін конусты? шестернялар орнатыл?ан алды??ы ж?не арт?ы кеселерден т?рады.

Жолсызды? шарттарында ?ткізгіштікті жо?арлату ж?не ?арлы, тай?а? жолдарда автомобильді? тежеу сапасын арттыру ?шін ось аралы? дифференциал конструкциясында тісті муфта, камера диафрагменті ж?не бас?арушы кранан т?ратын бітегіш тетігі болады.

Жетекші белдік картері ??рыштан жасал?ан да?дылы балдардан

пісірілген. Белдік ар?алы?ына картерлерді? ?а?па?ы, Тежеу тетіктеріні? бас берілісі ж?не суппорттарыны? бекіткіші, д??гелек ступицасыны? сапфасы, серіппені? реактивті штангаларыны? бекіткіші ж?не тірекке арнал?ан кронштейндер пісірілген.

Техника ?ауіпсіздігі ж?не е?бекті ?ор?ау

Автомобиль к?сіпорындарында?ы ?рт ?ауіпсіздігі

Автомобиль к?сіпорындар айма?ы ?немі таза ж?не жина?ы болуы тиіс. Май бол?ан ж?не ?ндіріс ?алды?тары айма?тан алып кеткенге дейін арнайы темір жабы? ?ораптарда жинап са?талынады. Т?гілген отын-майла?ыш материалдар тез арада жиналуы керек.

Автомобиль к?сіпорындары айма?ында, автомобиль т?ра?ына жа?ын жерлерде тез т?танатын материалдарды са?тау?а, темекі тартау?а, от жа?у?а ?ата? тиым салынады.

Барлы? ?ндіріс орындары ?з уа?ытында жиналып, таза т?руы керек. ?ткелдерді, д?ліздерді, баспалда?тарды, тамбурларды, шы?у жолдарын ??рал-жабды?тармен жаппай бос ?стау керек. Эвакуациа кезінде пайдаланылатын есіктер еркін ашылуы керек.

Арнайы ?рт с?ндіру б?рышы болуы керек. Онда ілгекті ба?ан, к?ректер (?уыс ж?не тік), шелек, ??м салын?ан сыйымдылы?, с?ймен, участок?а т?уелді ?рт с?ндіргіштер(ОП-5, ОПХ-10, ОУ-10, ОУ-25, суы бар сыйымдылы? болуы тиіс.

Автомобиль к?сіпорындарында?ы электр ?ауіпсіздігі

1. Тек д?рыс электр ??ралдарын пайдалану керек.

2. Кернеуі 12 В ?арау орларында кернеуі 36 В жары?тандыр?ыш приборларды пайдалану

3. Электр ?ауіпсіздігі ма?сатында дым?ыл ?арау орларында ж?мыс жасау?а тыйым салу

4. Электр ??ралдарын арнайы жерге ?осушы ?зегі бар штангалы кабель к?мегімен электрлі желіге ?осу керек

5. Контактілі ажырат?ышы бар электрлік к?тергіштерді пайдалану

Автомобильді ж?ндеу ж?не ?ызмет к?рсеу кезіндегі е?бек ?ауіпсіздігі

1. Автомобиль д??гелегін сенімді тежеу.

2. Кернеуі 12 В ?арау орларында кернеуі 36 В жары?тандыр?ыш приборларды пайдалану керек.

3. Б?лшектерді этильді бензинде жуу?а тиым салынады.

4. ??ралдар таза ж?не д?рыс болуы керек.

5. ??ралдарды бас?ару же?іл ж?не орны?ты болуы тиіс.

6. К?тергіште ж?мысты бастамас б?рын "?оз?ама?ыз-автомобиль астында адамдар ж?мыс жасап жатыр" деген жазуы бар ескертуші плакат ілінуі керек.

7. Гайкалы кілттер д?рыс ж?не гайка размері мен болт бастарына с?йкес келуі керек ж?не т?зімді болуы керек.

Е?бек туралы за? негіздеріне с?йкес барлы? к?сіпорындарда, мекемелерде, ?йымдарда ?ауіпсіздік жа?дайлары жасалуы тиіс. ?кімшілік ?ндірістік жара?аттанудан са?тандыратын ?ауіпсіздік техникасыны? осы заман?ы ??ралдарын енгізуге ж?не ж?мысшылар мен ?ызметкерлерді? к?сіби аурулар?а шалды?уына жол бермейтін санитарлы?-гигиеналы? жа?дайларын ?амтамасыз етуге міндетті,?кімшілікке барлы? ж?мыс орындарын тиісті техникалы? жабды?тармен ?амтамасыз ету ж?не б?л орындарда е?бекті ?ор?ау ж?ніндегі ережелерге сай келетін ж?мыс жа?дайын жасау жауапкершілігі ж?ктеледі.

М?ндай ережелерді профсоюз келісімі бойынша бекітеді. ?кімшілік ж?мысшылар мен ?ызметкерлерге ?ауіпсіздік техникасы,?ндірістік санитария,?рттен са?тану ж?не е?бекті ?ор?ауды? бас?адай ережелері бойынша н?с?ау беруге жауапты, сонымен ?атар е?бек ?ор?ау ж?ніндегі н?с?ауларды? барлы? талаптарын ?ызметкерлерді? орындауын т?ра?ты т?рде ба?ылап отырады.

Ережелер бойынша ж?мысшылар мен ?ызметкерлер ж?мыс істеу ережесін белгілейтін ж?ніндегі н?с?ауларды, сонымен бірге, машиналармен ж?не механизмдермен ж?мыс істеуді? белгіленген жеке ?ор?ану ??ралдарымен пайдалану талаптарын орындау?а міндетті.

Е?бек жа?дайы зиянды ж?мыстарды, сондай-а? ерекше

температура жа?дайында немесе ластанатын ж?мыстарда істейтін ж?мысшылар мен ?ызметкерлерге белгіленген норма бойынша тегін арнайы киім, арнаулы ая? киім ж?не бас?а жеке ?ор?ану ??ралдары беріледі.

Ластанатын ж?мыстарда сабын, ал зиянды ?сер ететін заттарды? денеге залал келтіруі м?мкін ж?мыстарда жу?ыш ж?не залалсыздандыратын заттар тегін беріледі.

Зиянды ж?мыстарды істейтін ж?мысшылар мен ?ызметкерлерге тегін с?т немесе со?ан те?естірілген бас?а та?ам ?німдері, ал е?бек жа?дайлары ерекше зиянды ж?мыстарда емдік-профилактикалы? та?ам тегін беріледі.

Медициналы?-профилактикалы? шаралар. ?ызметкерді? на?ты шаруашылы? маманды?ында?ы е?бекті? ерешелігіне с?йкестігін аны?тау ?шін міндетті т?рде (ж?мыс?а алынар кезде) ж?не ауы?-ауы? (ж?мыс барысында) медициналы? бай?аудан ?ткізу к?зделген.

?ндірістерде жо?ары вольтті жабды?тармен ж?мыс істейтін ?ызметкерлер тракторларды?, автомобильдерді? ж?не бас?а ?здігінен ж?ретін машиналарды? ж?ргізушілері, мал фермаларыны? ?ызметкерлері, газ электрлік пісірушілер(газэлектросварщиктер), темір ?сталар, жезшілер

ж?не бас?алар алдын ала ауы?-ауы? медициналы? бай?аудан ?тулері ?ажет.

 Графикалы? б?лім (ж?йені? жалпы с?лбасы)

?орытынды

Мен практикада бол?ан кезде, Камаз авток?лігін ?ыздырып айдап к?рдім. Сол кезде Камаз автомобиліні? арт?ы белдігіні? ??рлысын, ж?мыс істеу технологиясын, а?ауларын, техникалы? к?тімін ж?не ж?ндеу жолдарымен танысып, ж?мыс жасап к?рдім. Сонда?ы механик а?аларды? ж?мыс т?жірибесімен танысып, ?зіме керекті к?п сауал?а жауап, т?жірибе алдым. Арт?ы белдік а?ауларымен танысып, 1 ж?не 2 кестеде к?рсетілгендей жою жолдарын білдім. Сонымен бірге д??гелек ?оз?алт?ышына техникалы? ?ызмет к?рсету шиналарды? бекіткішін, пайдалану ережелерін са?тауды периодты ба?ылауды талап ететінін ж?не белдікті? техникалы? к?тімі соны? ішінде белдік балыны? рессор?а бекітілуі, д??гелекті? орналасу б?рышын тексеру, д??гелек к?пшегін ж?не подшипник са?ылауларыны? реттелуін тексеру ж?не оларды? уа?ытында майлау жататынын білдім. Машина бір орында ?за? т?рып ?ал?ан жа?дайда оны орнына жай жылжыта, газды аз бере отырып орнынан ?оз?ау керек. ?йткені майы суып ?ал?ан машина тетіктері, беріліс ?орабында?ы шестернялар сынып, белдік тетіктері таттанып кетуі м?мкін ж?не машинаны бас?а машынамен с?йреп ?ыздыру?а болмайтынын себебі б?л жа?дайда трансмиссияны?, двигательді? ?йкелетін барлы? б?ліктеріні?, белдік б?ліктеріні? тез тозуы м?мкін екендігін білдім.

?аза?стан Респуликасыны? білім ж?не ?ылым министрлігі

Атырау ?аласы

№7 К?сіптік лицей

"Бекітемін"

Директорды? ?ндірістік

о?у ж?ніндегі орынбасары

_________ М. Ж?ма?азиев

"__"____________2008ж

Емтиханны? жазба ж?мысына тапсырма

Бітіруші____________________________________________

Топ________________________________________________

Маманды?ы_________________________________________

Тапсырма та?ырыбы__________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

?олданыл?ан ?дебиеттер

1. Буравлев Ю.В. и др. Устройство, обслуживание и ремонт автомобилей Камаз: Учебник для сред. проф. -техн. училищ/Ю.В. Буралев, О.А. Мортиров, Е.В. Клетенников. - М.: Высш. школа, 1979. - 256с

2. Барун В.Н., Азаматов Р.А., Машков Е.А. и др. Автомобили Камаз: Техническое обслуживание и ремонт. - 2 -ое изд., перераб. и доп. - М.: Транспорт, 1988. - 325 с., ил.25.

3. Руководство по ремонту и техническому обслуживанию автомобилей Камаз - 740, - 53211, - 53212, - М.: Третий Рим, 2000. - 240 с., ил.15.

4. Титунин Б.А. . Ремонт автомобилей Камаз. - 2-ое изд., перераб. и доп. -М.: Агропромиздат, 1991. -320 с., ил.